اصلاح طلبان در حسینیه ارشاد گرامى داشتند
یاد مبارز محروم از وطن
گزارش مراسم یادبود یاسر عرفات رهبر فقید سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) در حسینیه ارشاد
گروه سیاسى _ عبدالرضا تاجیک: «من وظیفه خود مى دانستم که در مجلس یادبود «یاسر عرفات» این مبارز پیگیر و خستگى ناپذیر فلسطینى حضور یابم و سخن بگویم. البته همانگونه که مشخص است نسبتى با شریعتى دارم که این وظیفه را بر گردن من نهاده است. چرا که اگر على امروز در میان ما بود، حتماً خود را داغدار احساس میکرد.
این جملات آغازگر سخنان «پوران شریعت رضوى» همسر «دکتر على شریعتى» در تنها مراسم بزرگداشت یاسر عرفات در ایران بود. مراسمى که روز پنجشنبه و در حسینیه ارشاد تهران به پیشنهاد جمعى از فعالان «جریان فکرى، سیاسى ملى _ مذهبى» و حمایت بسیارى از فعالان سیاسى و فرهنگى اصلاح طلب ایران برگزار شد.
اما مراسم یادبود عرفات در تهران بهانه اى شد براى گردهمایى همه آن افراد و گروه هایى که در پى تحقق آزادى و عدالت هستند. لذا آنان به نام ایران ضمن ابراز همدردى با مردم فلسطین دور هم جمع شدند و با هم درآمیختند تا به عنوان نماینده و سمبل یک جهان، یک تاریخ و برخوردار از یک موقعیت جغرافیایى از جنبش هاى آزادیبخش حمایت کنند.
«اکبر گنجى» نویسنده و روزنامه نگار که در مرخصى پنج روزه به سر مى برد قبل از بازگشت به زندان اوین به جمع حاضر در حسینیه ارشاد پیوست و یاد عرفات را گرامى داشت. حضور عبدالله نورى که کمتر در محافل سیاسى حاضر مى شود در کنار مهدى کروبى نیز در این چارچوب قابل توجیه است. همان طور که ابراهیم یزدى دبیر کل نهضت آزادى ایران در کنار محمدرضا خاتمى دبیرکل حزب مشارکت ایران اسلامى قرار گرفت. سیدهاشم آقاجرى و عمادالدین باقى از روشنفکران اصلاح طلب نیز در این مراسم حضور داشتند. و باز به همین دلیل است که محمدعلى ابطحى مشاور سیدمحمد خاتمى رئیس جمهورى و معاون سابق او در جلسه اى حاضر مى شود که همسران و خانواده بازداشت شدگان سیاسى از جمله تقى رحمانى، رضا علیجانى، هدى صابر و حسن یوسفى اشکورى حضور دارند.
مراسم یاسرعرفات برخلاف دیگر مراسم مشابه هم میزبان ندارد و هم همه حاضران میزبان آن هستند. پیشنهاددهندگان مراسم یادبود عرفات، حسینیه ارشاد را از آنجا که نماد «نواندیشى دینى» و یک مکان عمومى است انتخاب کرده اند. طبق اعلام رسمى قرار است «پوران شریعت رضوى»، «حبیب الله پیمان»، «على حکمت»، «لطف الله میثمى»، «محمد توسلى»، «صلاح زواوى» سفیر فلسطین در تهران و محمد تقى فاضل میبدى سخن بگویند و این درحالى بود که براساس تاریخ روابط ایرانیان و فلسطینیان در طول سال هاى گذشته و در جریان مبارزه ملت ایران با رژیم پهلوى، حضور «ابراهیم یزدى» وزیر خارجه دولت موقت مهندس بازرگان در میان سخنرانان مراسم مى توانست در درک و تبیین اقدامات یاسرعرفات در طول پنجاه سال مبارزه مفید باشد.
یزدى که مدت هاست در حسینیه ارشاد سخن نگفته و پیشنهاد سخنرانى او در این مکان همواره با مخالفت مدیریت موسسه ارشاد همراه بوده است سال ها قبل از پیروزى انقلاب در سال ۱۳۵۷ ضمن ارتباط با یاسرعرفات در کشور لبنان به همراه دیگر اعضاى نهضت آزادى خارج از کشور (گروه سماع) آموزش نظامى دیده است و این درحالى بود که على حکمت یکى از سخنرانان مراسم در میان سخنان خود بارها با ذکر نام یزدى، از او به عنوان شاهد و تاییدکننده سخنانش یاد مى کرد. بالاخره مراسم یادبود یاسر عرفات تحت عنوان «ابوعمار، مرد دوران ساز» آغاز مى شود. اما محمد توسلى در روز برگزارى مراسم سخن نمى گوید و این در حالى است که به جاى محمدتقى فاضل میبدى، هادى قابل سخن گفت.
مبارز محروم از وطن
پوران شریعت رضوى که به عنوان اولین سخنران مراسم به جایگاه سخنرانان دعوت شده بود، تنها قصد خود از حضور در مراسم را اداى احترام به «یاسر عرفات» اعلام کرد. فلسطینى آواره اما امیدوار و مطمئن به بازیابى وطن خویش.
او سپس تصویر مهربان، شاداب و قاطع عرفات را در تیرماه سال ۱۳۵۶ و در چهلم درگذشت على شریعتى ترسیم کرد. حرکت المحرومین لبنان، جنبش ملى آزادیبخش (فتح)، گروه هاى مقاومت لبنان (امل) جبهه خلق براى آزادى اریتره، جبهه آزادیبخش اریتره، نیروهاى العاصفه (بخش نظامى فتح) نهضت آزادى ایران، روحانیون مبارز ایرانى، اتحادیه کل دانشجویان مسلمان در اروپا (بخش فارسى زبان)، اتحادیه دانشجویان مسلمان در آمریکا و کانادا (بخش فارسى زبان)، مرکز برنامه ریزى فلسطین، مرکز مطالعات و تحقیقات فلسطین، اتحادیه کل کارگران فلسطین، اتحادیه آموزگاران فلسطین، جنبش ملى آزادیبخش زنگبار، جنبش ملى براى آزادى زیمبابوه، جنبش ملى براى آزادى جنوب فیلیپین و دوستان دکتر على شریعتى، ۱۸ گروه انقلابى منطقه و جهان بودند که با تلاش هاى امام موسى صدر مراسمى را در تجلیل از على شریعتى نواندیش اسلامى برگزار کردند. شریعت رضوى در سخنان خود ضمن بیان قسمت هایى از سخنان امام موسى صدر در این جلسه، گفت: «به یاد مى آورم که موسى صدر در حال صحبت بود که ناگهان یاسر عرفات وارد مجلس شد، تمام مردم برخاسته بودند و با تمام قدرت کف مى زدند و با تمام وجود پا مى کوبیدند و با تمام نیرو شعار مى دادند، سالن مى لرزید، مجلس سوگ به مجلس شور و شعار تبدیل شده بود. مطمئن بودم على در گوشه اى از این محفل لذت مى برد.»
«شما با آنکه اکنون در سوگ فقدان رهبر فکرى بزرگ، غرق در اندوه هستید ولى ناگهان وقتى رهبر انقلاب فلسطین و سمبل شعله فروزان فلسطین، برادرم، ابوعمار وارد مى شود، محفل یادبود به جشنواره شادى و سرور بدل مى شود، بنابراین شما نمى پذیرید که مرگ بر شما غلبه کند یا بدو تسلیم شوید. شما تسلیم شدن را نفى مى کنید و در جست وجوى آنید که این اندوه را به شادى و این خسارت را به منفعت تبدیل کنید.» شریعت رضوى جملات بالا را به نقل از امام موسى صدر قرائت کرد و در ادامه سخنانش هنگامه سخنرانى یاسر عرفات در مراسم مذکور را براى خود فراموش نشدنى دانست و آن را اینگونه تصویر کرد: تمام سالن به حرکت درآمد، همه پا مى کوبیدند، کف مى زدند و شعار مى دادند. لحظاتى به این منوال گذشت، عرفات با صدایى محکم و قاطع و بدون هیچ لغزشى سخنانش را آغاز کرد.
«براى من مایه افتخار است که در این محفل ارزنده یعنى محفل یادبود برادرم و همراهم، شهید مبارز على شریعتى شرکت مى کنم. در این محفل مقدس باید به شما بگویم که دکتر شریعتى تنها یک مبارز ایرانى نیست و نه مبارزى متعلق به این منطقه بلکه او مبارزى است فلسطینى، لبنانى، عربى و جهانى. از اینجاست که معناى شرکت ما در این محفل روشن مى شود. مقصود از ما یعنى، فلسطینى ها محرومین از وطن با شما محرومین در وطن. در جنوب لبنان، شما که امروز براى دفاع از ما در جنوب تفنگ به دوش گرفته اید. ببینید چگونه محرومین از وطن با محرومین در وطن در این محفل ارجمند همبستگى پیدا کرده اند.»
جملات فوق گفته هاى ابوعمار بود که در مراسم چهلم شریعتى بیان شده بود که شریعت رضوى با نقل بخش هایى از آن سخنان خود را اینگونه ادامه داد: عرفات در این مجلس به عنوان سمبل همه محرومین از وطن سخن گفت و به نام ملتش با جنبش آزادیبخش ایران اعلام همبستگى کرد. اهمیت حضور او در این مجلس از این جهت بود که شریعتى در آن دوران از نظر دولت ایران، مجرم، خرابکار و غیره بود، در نتیجه اعلام همبستگى با چنین فردى از جانب سیاستمدارى چون عرفات مى توانست عواقب سیاسى بسیارى به دنبال داشته باشد. اما او و همچنین موسى صدر به عواقب سیاسى و دیپلماتیک این حضور بى اعتنا بودند. او در ادامه غرض از طرح مطالب فوق را شرح تنهایى على شریعتى پس از مرگش ندانست و گفت: هدف از طرح این نکته این است که سیاستمدارى چون عرفات، به رغم همه محرومیت ها و مصلحت هاى سیاسى که رعایتش از سوى او لازم مى نمود، در مراسم متفکر اسلامى حاضر شد، آن هم در زمانى که شریعتى هنوز «معلم انقلاب» نبود. نامش هنوز بر سر زبان ایرانى ها نیفتاده بود، و هنوز بسیارى به دلایل مختلف از ابراز نزدیکى با او پرهیز مى کردند. شریعت رضوى افزود: دوستان! دوستان در آن سال هاى سرد، عرفات به رغم تمام فشارها از شریعتى، یک نویسنده متهم در کشورش و شناخته نشده در سطح بین المللى دفاع کرد و امروز بر ماست که با ابوعمار، این مبارز محروم از وطن اعلام همبستگى کنیم. همسر على شریعتى سخنان خود را با آرزویى به اتمام رساند. اما او قبل از طرح این آرزو گفتارى از یاسر عرفات را بیان کرد. «براى درک فاجعه فلسطین همین بس که ما دنبال سرزمین خویش هستیم تا روز مرگ بتوانیم در قطعه کوچکى از آن به خاک سپرده شویم.» شریعت رضوى سپس سخنان خود را اینگونه پایان داد: «بیایید آرزو کنیم که بتوانیم وصیت او را اجرا و همان طور که مى خواست در بیت المقدس به خاک سپرده شود و شریعتى نیز همان طور که وصیت کرده بود در ایران و در حسینیه ارشاد به خاک سپرده شود.
• روش صحیح ارزیابى عملکرد یک شخصیت
حبیب الله پیمان دبیرکل دومین سخنران مراسم بود که با حضور در جایگاه سخنرانى از عرفات به عنوان نماد امیدها، آرزوها و آرمان هاى ملت فلسطین و سمبل استقلال، استقامت و پایدارى یاد کرد. آنگاه او یاسر عرفات را از «آن دسته شخصیت هایى دانست که به دلیل تاثیر وجودى شان از محدوده یک ملت و سرزمین فراتر مى روند» و در تحلیل روند مبارزاتى این شخصیت گفت: ارزیابى یا ارزشگذارى روى شخصیت یا یک جنبش سیاسى _ اجتماعى با جمع و تفریق تک تک موارد پیروزى ها، شکست ها یا خطاها انجام نمى گیرد، بلکه روش صحیح براى قضاوت این است که کلیت زندگى یک فرد و حیات یک نهضت اجتماعى را در طول تاریخ و مسیرى که طى کرده در نظر بگیریم؛ آنگاه خواهیم توانست تک تک موارد را در پرتو آن کلیت مورد قضاوت قرار دهیم. پیمان نتوانست تاسف خود را از کسانى پنهان کند، که در داورى نسبت به شخصیت افراد یا نهضت ها، راه جزء نگرى را برمى گزیند، لذا گفت: برخى موارد شکست را بزرگ کرده و آن را به کل یک حرکت تعمیم مى دهند و برخى نیز ممکن است موارد مثبت را مبنا قرار دهند. در حالى که زندگى یک نهضت یا یک فرد، هرگز در مسیرى مستقیم پیش نمى رود، پیچ و خم ها فراز و نشیب ها و لغزش هاى فراوانى دارد و آنچه که نهایتاً باید داورى را شکل دهد، مسیر او به سوى هدف است و این که چه اندازه توانسته به رغم پیروزى ها شکست و لغزش ها به اهدافش نزدیک شود. تاریخ اینگونه درباره شخصیت ها داورى مى کند و شخصیت ها و نهضت هاى ماندگار، آنهایى هستند که توانسته اند حیات یک ملت یا انسانیت را تقویت کنند و تداوم بخشند. او سپس اینگونه نتیجه گرفت: «در این صورت درباره ابوعمار، باید حوزه تاثیر و میزان کمکى که به ارتقا و احیاى ملت فلسطین کرد را ارزیابى کنیم، ببینیم او توانست چه کارى براى ملتى که حق حکومت بر خویش و خانه و کاشانه شان را طى یک همدستى میان دو پدیده شوم معاصر دنیاى کنونى، امپریالیسم و صهیونیسم را از دست داده، انجام دهد؟
• آرمانگرایى واقع بین
پس از آن، مهدى امینى زاده از اعضاى شوراى مرکزى اتحادیه انجمن هاى اسلامى دانشجویان دانشگاه هاى سراسر کشور (دفتر تحکیم وحدت) بیانیه این تشکل را قرائت کرد. این درحالى بود که فراکسیون نمایندگان کرد مجلس ششم نیز بیانیه اى منتشر کردند. دفتر تحکیم وحدت در بیانیه خود آرمانگرایى واقع بینانه را از مهمترین خصایص عرفات دانسته و افزوده بود: «چه این امر را ویژگى اندیشه شده اى در او بدانیم و چه آن را معلول شرایط جهانى، به هر حال او در عین آرمانگرایى به واقعیات پیرامونش نیز توجه داشت. او نه دچار آرمانگرایى رمانتیکى شد که آدمى را وامى دارد تا فراتر از توان و ظرفیت خویش عمل نماید و به عرصه تحلیل ها و عملکردهاى ذهنى و غیرعقلانى بیفتد و البته در برخورد با دیوار سترگ واقعیت یا وجودى تلف شده شود و یا به آرمانش خیانت نماید و نه اسیر دست و پا بسته واقعیت موجود شد که او را از آرمانش بازدارد و به ورطه ابتذال کاسبکارى و نان به نرخ روز خورى بیندازد.»
• ذهنیت ها مبناى موضع گیرى ها
على حکمت نویسنده و عضو انجمن دفاع از آزادى مطبوعات که سابقه ارتباط با الفتح را در دوران پیش از انقلاب در کارنامه سیاسى خود ثبت کرده است سخنران دیگرى بود که از دید خود ضمن بررسى شخصیت و جایگاه یاسر عرفات، به برداشت هایى که درست و یا نادرست از مسئله فلسطین و جنبش انقلابى فلسطین مى شود پرداخت. او یاسر عرفات را این گونه براى حاضران بازگو کرد: «او در خیلى از زمینه ها غیرقابل پیش بینى بود. او پنجاه سال پرچم یک جهاد خستگى ناپذیر را علیه امپریالیسم و صهیونیسم و ارتجاع به دوش کشید.»حکمت با گلایه از اینکه شناخت و درک درستى از مسئله فلسطین وجود ندارد گفت: «مبناى این موضع گیرى ها ذهنیت هایى است که ترسیم شده است.»او ضمن طرح چگونگى شکل گیرى جنبش الفتح نکته اى را متذکر شد و گفت: «هر جا وضعیت امیدوارکننده اى را براى انقلاب فلسطین مى بینید، بعد از آن ارتجاع عرب با همدستى امپریالیسم یک ضربه بزرگى را علیه انقلاب فلسطین تدارک مى بینند.»
• تشییع نمادین جنازه عرفات
لطف الله میثمى سخنرانى بود که با اقدام ابتکارى خود، حال و هوایى عاطفى بر جلسه حاکم کرد. او پس از آنکه خاطره اى را از چگونگى مجروح شدنش در مبارزه با رژیم پهلوى بیان کرد، از حاضران خواست تا به پاخاسته و به صورت سمبلیک ضمن قرائت «سرود شهداى فلسطین» جنازه عرفات را تشییع نمادین کنند. اما خاطره اى که میثمى بیان کرد: «در رژیم گذشته پذیرش شهادت براى مردم ایران با دیدن مجاهدت هاى مردم فلسطین آسان مى شد. وقتى شب ۲۸ مرداد سال ۱۳۵۳ بمب در دستم منفجر شد و سیانور خوردم و به مرگ نزدیک شدم سرود شهداى فلسطین را خواندم. چرا که در آن لحظه تنها سرودى که مى توانست به من آرامش دهد، همین سرود بود.»
میثمى با اشاره به این جمله یاسر عرفات که «فدایى ضدنابودى است» گفت: «از آنجایى که عرفات مهندس کشاورزى بود نهالى را کاشت که به درخت سایه گسترى تبدیل شد و طى ۴۰ سال مبارزه مستمر با نگاه به فلسطین متوجه مى شویم که از قول خود اسرائیلى ها بزرگترین درد اسرائیل این است که ۲/۱ میلیون نفر از شهروندان اسرائیل خط انتفاضه را قبول دارند و خود انتفاضه یک خطر بزرگى است براى نوع زندگى اسرائیلى که این از نظر مردم اسرائیل یعنى سرنگونى.»
• تشکر از ایرانیان
صلاح زواوى سفیر فلسطین در تهران نیز که در این مراسم حاضر بود در سخنانى گفت: ابوعمار با مشکلات زیادى روبه رو بود، اما یک بار هم کارى برخلاف خواست فلسطین نکرد و با بقیه گروه هاى فلسطینى رابطه دوستانه عمیقى داشت. او که سعى مى کرد به فارسى صحبت کند به نقش دو رهبر انقلاب فلسطین یعنى «ابوعمار و ابوجهاد» اشاره کرد و یاسر عرفات را دوست واقعى مردم ایران نامید. لذا از همه ایرانیانى که یاد عرفات را زنده نگه مى دارند تشکر کرد.
• عرفات و استفاده از فکر جمعى
هادى قابل روحانى و دانش آموخته حوزه علمیه آخرین سخنران مراسم روز پنجشنبه بود. او با اشاره به سخنى از امام على(ع) مبنى بر اینکه «رستگارى در داشتن نیروهاى توانمند براى جنگیدن و حرکت به سوى صلح است»، گفت: «یاسر عرفات هر دوى اینها را با هم داشت.»
قابل یکسونگرى را یک اشکال دانست و گفت: «عاقل کسى است که با استفاده از عقل جمعى قادر به تشخیص گزینه مناسب در شرایط و زمان هاى متفاوت باشد. ابوعمار با استفاده از فکر جمعى مردم و با اتکا به ملت خود تصمیمات خوب و معقولى در طول زندگى و مبارزات خود گرفت.»