قربانیان منا؛ تألم جمعی، تدبیر سیاسی
محمد توسلی
روزنامه شرق
۷ مهر ۱۳۹۴
حادثه دلخراش کشته شدن حجاج در منا واقعهای بسیار تلخ و جانکاه است. روی دادن چنین ضایعه انسانی در مراسم حج کمسابقه و در عین حال بسیار تالمانگیز است. این واقعیت که خانوادههایی که منتظر استقبال از حجاج خود بودهاند امروز باید آنها را تشییع جنازه کنند واقعیتی است که نمیتوانیم بهراحتی از کنار آن عبور کنیم. آگاهی بر این واقعیت در کل جامعه فضای دردآوری ایجاد میکند بهطوریکه امروز همانطور که مسئولان نیز اعلام کردهاند برای جامعه روز عزای عمومی است. امروز لازم است همه خودمان را جای این خانوادهها بگذاریم و با آنها نهایت همدردی را داشته و صمیمانه تسلیت گو باشیم و در عین حال بدانیم این حجاج به قصد قربت و نزدیکی و لبیک گفتن به خدا رهسپار حج شدند.
با وجود این، در رابطه با این حادثه چند مساله قابل طرح و بررسی است. در ابتدا باید اشاره کرد همانطور که زنده یاد دکتر علی شریعتی میگوید هدف و محور اصلی حج وحدت مسلمانان و کشورهای اسلامی حول ارزش های توحیدی است. حوادثی نظیر حادثه سهمگین منا نباید موجب خصومت، دشمنی و پراکندگی مسلمانان شود بلکه باید مسلمانان را بیش از گذشته به یکدیگر نزدیک و زمینههای وحدت کشورهای اسلامی را فراهم کند. ارائه تحلیلهای یکطرفه و بعضا سیاسی از جانب برخی گروهها و افراد بهجای التیام درد و تلاش همه کشورهای اسلامی برای حل مشکل باعث نمک پاشیدن بر زخم و پراکندگی است. همانطور که رئیس دولت یازدهم در پیامشان به مناسبت این حادثه تاکید کردند تشکیل کمیته حقیقتیاب در این زمینه ضروری است تا دلایل این رخداد ظالمانه مشخص و پیگیری شود. همچنین پیشنهاد رئیس اسبق سازمان همکاری های اسلامی آقای سید محمد خاتمی می تواند راهکار مناسبی برای این موضوع باشد.
متاسفانه در گزارشهای متعددی که در این چند روز منعکس شده است گزارشهای یکطرفه هم از جانب مسئولان عربستان سعودی و هم از طرف برخی رسانههای ایرانی ارائه میشود. برای مثال در گزارشهای عربستان زائران ایرانی مقصر جلوه داده میشوند که باعث ازدحام و حادثه بودهاند که به هیج وجه این فاجعه را توجیه نمی کند. دولت عربستان سعودی به دلیل اینکه متولی و مسئول برگزاری حج است در این زمینه مسئولیت دارد و باید پاسخگو باشد؛ اما برخورد سیاسی با این موضوع شایسته نیست. خوشبختانه خبرنگارانی از ایران در زمان حادثه در محدوده منا حضور داشتهاند، گزارشهای عینی و موثقی از این حادثه ارائه میدهند. برای مثال یکی از گزارشها درباره گشودن ناگهانی مسیر یکطرفه برای رمی جمرات اشاره میکند که این سئوال را ایجاد میکند چرا این تصمیم برای گشودن مسیر گرفته شده است؟ همچنین سئوال دیگری که بعد از شنیدن این گزارشها مطرح میشود این است که چرا نسبت جانباختگان حجاج ایرانی تناسبی با جانباختگان و آسیب دیدگان سایر کشور ها ندارد؟ اینها از جمله سئوالاتی است که برای بررسی همهجانبه این حادثه تالمبار کمیته حقیقتیاب باید در دستور کار خود قرار دهد.
اما نکتهای که در آخر باید به آن اشاره شود مساله تدبیر سیاسی است. در حال حاضر منطقه خاورمیانه با بحرانهای زیادی روبهرواست مخصوصا بحران یمن که نقش عربستان در آن غیرقابل انکار است. دیپلماسی و عقلانیت حکم میکند این حادثه بهانهای نشود برای افزایش تشنجهای منطقه.