ما و مافیا
علی ملکپور ، جامعهشناس
روز ۱۲ اسفند، چشم و گوش به اخبار ساعت ۱۴ صدا و سیما دوخته بودم. در انتهای اخبار دو گزارش خبری مستند پخش شد؛ در یکی از آنها راجع به مافیای واردات انبوه خودروهای لوکس خارجــی بهرغم ممنوعیت آن از هفت سال پیش- بــه گفتــه گزارشــگر – بــود. گزارش دوم نیز راجع به مافیای کنکور با سود سالانه ۸۲۰۰۰ میلیارد تومان که هم مالیات نمیدهند و هم اینکه نفوذ مافیا مانع از اجرای طرح حذف کنکور یا بهینه سازی آموزش در ایران میشود. این پدیدهها از منظر اجتماعی به شالودههای حیات جمعی و پیوندهای ملی صدمه میزنند، اما عناصر مافیا به کیان و هویت ملی یا به حیات و ممات جمعی اعتنا نمیکنند. سیستم مدیریتی و حکمرانی موجود نیز نه توان و نه عزم توقف مافیا را دارند، در اینجا فقط ما مردم میتوانیم و باید کاری کنیم. نخست اینکه مافیای موجود را یک عارضه ملی و البته گذرا تلقی کنیم و اجازه ندهیم که ضد ارزشهای مافیایی در اخلاق و منش ایرانی رسوب کند. دیگر نکته آنکه ما مردم ایران از تجربه دهههای اخیر (زندگی زیر چتر مافیاهای رنگارنگ) باید آموخته باشیم که خود از جامعه، فرهنگ و وطن محافظت و نگهبانی کنیم. اینکه چرا و چگونه از عهده این کار مهم و راهبردی برآییم به گفتوگوی خانوادگی، محلی و مدنی بستگی دارد. مافیا صاحب پول، نفوذ و قدرت است ولی دست ما مردم نیز خالی نیست؛ ما نیز خانواده، نسلهای آینده و افکار عمومی را در اختیار داریم. مردم ایران در این برهه تاریخ خود بیشترین مسئولیت را بر عهده دارند و در واقع شرایط امروز آنها مصداق آن ضربالمثل فارسی است که میگوید: «به درماندگی جز سرانگشت من/ نخارد کس اندر جهان پشت من». بسیاری از عرصههای اقتصاد، تجارت، فرهنگ و ورزش مستقیم و یا غیرمستقیم با آفت مافیا درگیر است، ولی ما مردم هم باید مثل مردم بنگلادش که با باران و سیل دایمی در کشورشان کنار آمدهاند یا مردم ژاپن که با بلای طبیعی زلزلههای لاینقطع خو گرفتهاند، زیستن به رغم بلای غیرطبیعی مافیا را بیاموزیم. در این میان مردم ژاپنی با ساختن خانههای محکم و مقاوم با زلزله در سرزمینشان مقابله میکنند. ما نیز باید با ساخت فرهنگ و خلق ایمان استوار و اخلاق مدنی مقاوم و غیرقابل نفوذ، راه را بر مافیا ببندیم و مافیا را در جامعه و عرصههای عمومی منزوی کنیم، از آنها بر حسب مورد انتقاد کنیم و به شیوه فرهنگی و مدنی کودکان و جوانانمان را از خطر مافیا آگاه سازیم. زندگیها را با آنها مقایسه نکنیم و آنها را به مثابه عناصری که نابرده رنج، گنج بیکران اندوختهاند، بشناسیم و بشناسانیم. امروز این مسئولیت شهروندی ما است تا فردایی دیگر که به نسل نو سرفرازانه بگوییم که چگونه ایران زمین را از گذر حوادث و آفات مافیا به سلامت عبور دادیم و کارزار ملی خویش به رسم امانت و صدق و صلابت به سر آوردیم.