بسمه‌تعالی
مرامنامه نهضت آزادی ایران
و
راهبردها و سیاست‌ها
إِنَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأنفُسِهِم (رعد، ۱۱)
پیش‌گفتار
نهضت آزادی ایران در شصتمین سال فعالیت خود، برخاسته از تاریخ ۲۵۰۰ ساله ایران و بر پایه آسیب‌شناسی شکست‌ها و کامیابی‌های جنبش دموکراسی‌خواهی ایران و تجربه‌های تاریخی و سیاسی جنبش مشروطه، نهضت ملی شدن صنعت نفت و به‌ویژه آن‌چه در طول چهار دهه حاکمیت نظام جمهوری اسلامی ایران رخ داده است و بنا بر مسؤولیتی که به حکم آیه شریفه «یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُم تُفلِحُونَ» بر عهده دارد، برای رستگاری فردی و اجتماعی ملت ایران به‌ویژه از طریق فعالیت‌های حزبی و مدنی، بالاترین ارزش را قائل است.
نهضت آزادی ایران همچنان در راستای رسالت، گفتمان، راه و منش سیاسی و دینی زنده‌یادان مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سحابی و آیت‌الله سید محمود طالقانی قرار دارد و خود را متعهد به فریضه آزادی‌خواهانه، عقلانی، اجتماعی و اخلاقیِ «امر به معروف و نهی از منکر» می‌داند و باور دارد که «استبداد» و «استبدادزدگی» مسأله اصلی جامعه ما و عامل تعیین‌کننده توسعه‌نایافتگی و نابه‌سامانی ایران و ایرانی است.
نهضت آزادی ایران بنا بر قطعنامه کنگره چهاردهم به تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۹۸ با حفظ اصول پایه، نگرش‌های زیربنایی و تعهدات درج‌شده در مرامنامه‌های مصوب سال‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۹، لازم دید که به تدوین، تنظیم و روزآمد ساختن مرامنامه که متن آن در زیر آمده است، بپردازد.
فصل نخست : اصول مرام (مرامنامه)
اصول درج‌شده در این فصل که در زیر خواهد آمد، در برگیرنده بنیان‌های فکری و سیاسی نهضت آزادی ایران و از عوامل مهم تعیین‌کننده رسالت، راهبردها و سیاست‌های اصولی و پایدار نهضت است.
- آزادی را کرامت انسان، موهبتی الهی، خواسته‌ای ذاتی و پیش‌نیاز رشد و کمال فردی و اجتماعی و موجب تحقق حاکمیت ملت می‌داند.
- اصول و ارزش‌های انسانی و اخلاقی اسلام را که پیامبران الهی از آدم تا خاتم منادی آن بوده‌اند، پایه استوار و انگیزه اساسی در مبارزات سیاسی و اجتماعی می‌داند.
- بنا بر آیه شریفه «وَإِذ قَالَ رَبُّکَ لِلمَلاَئِکَهِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرضِ خَلِیفَهً. بقره، ۳۰» مردم را منشأ قدرت و حاکم بر سرنوشت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود می‌داند.
- رویکرد عقلانی و علمی را در برخورد و حل مسائل اعتقادی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، مبنایی مطمئن و اثربخش می‌داند.
- ضمن وفاداری به آرمان‌های اعلام‌شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و التزام به آن، اصلاح بنیادین آن را در راستای پاسداری و گسترش حقوق و حاکمیت ملت ضروری می‌داند.
- عدالت اجتماعی و اقتصادی را عامل مهمی در ایجاد «نظم»، «امنیت» و «توسعه» می‌داند.
- برای دستیابی به حقوق و آزادی‌های اساسی، انسجام و همکاری و وحدت مردم را دارای اهمیت ویژه می‌داند.
- تعهد صادقانه به اعلامیه جهانی حقوق بشر دارد و دیگر اسناد و تعهدات بین‌المللی ناظر بر تأمین کرامت انسانی در حوزه‌های منع خشونت، نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت و رفع تبعیضات ساختاری را مبنای توسعه ملی و زیست مسالمت‌آمیز جهانی می‌داند.
- صلح و وحدت مردم جهان، به‌ویژه مسلمانان و پرهیز از تفرقه‌های قومی و مذهبی میان گرایش‌های گوناگون اسلامی را ضرورتی بنیادین می‌داند.
با توجه به اصول یادشده، ما مسلمان، ایرانی، مصدقی، ملتزم به قانون اساسی و خواهان اصلاح آن هستیم.
- مسلمانیم و مؤمن به وحدانیت خدا و تنها در برابر قدرت الهی و آموزه‌های اخلاقی و عقلانی قرآن خاضع بوده و سر تسلیم داریم و قائل به اطاعت بی‌چون و چرا و مطلق در برابر هیچ قدرت سیاسی، دینی و اجتماعی نیستیم و بر همین اساس، معتقد به جدایی «نهاد دین» از «نهاد حکومت» و ضرورت برابری استثناناپذیر تمام شهروندان ایرانی، صرف‌نظر از تعلقات نژادی، دینی و یا جنسیتی در برخورداری از کلّیه حقوق اساسی هستیم و به نفی هرگونه جایگاه، حقوق و امتیازات ویژه برای روحانیان یا هر گروه یا طبقه خاص باور داریم، اما «دین» را از «سیاست» جدا نمی‌‌‌دانیم و معتقدیم که هر مسلمان مؤمن به قرآن، خود را موظف به نظارت بر امور سیاسی و اصلاح کژی‌ها می‌داند.
- ایرانی هستیم، ولی ایران‌دوستی و ملی بودن ما ملازم با تعصب نژادی نیست. نسبت به دفاع از تمامیت ارضی، حیثیت، استقلال، تعالی و توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورمان تا آخرین لحظه حیات پایداری میکنیم، ولی مخالف ارتباط و تعامل با سایر ملل نیستیم و باور داریم همکاری با سایر ملل و کشورها، ضرورتی انکارناپذیر و پیش‌نیاز اهداف صلح‌آمیز و کرامت انسانی است. یادآوری میکنیم که «ایران» سرزمین اقوام گوناگون است و ما خود را موظف و ملزم می‌دانیم از برخورداری تمام اقوام، زنان و مردان ایرانی و سایر اقلیت‌های قومی و دینی، به‌ویژه هم‌وطنان اهل‌سنت از حقوق شهروندی و سیاسی برابر حمایت کنیم.
- به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران التزام داریم، ولی با وجود انتقادات زیربنایی که به برخی اصول قانون اساسی (از جمله اصول ۴ ، ۵ و ۱۱۰) داریم و ضمن تلاش برای اصلاح دموکراتیک این قانون، در مقام دفاع از «نظام حقوق اساسی» که ساختار قدرت را به «حاکمیت قانون» مقید می‌کند و مانع ابتلا به بن‌بست‌های لاینحل سیاسی و حقوقی برای اداره جامعه و موجب پیشبرد مبارزات قانونی، مسالمت‌آمیز و اصلاح‌طلبانه می‌شود، از کلیت قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به مثابه سند کتمان‌ناپذیر تعهدات دوجانبه میان مردم و حکومت و به صورت واحدِ جامع، حمایت میکنیم و اجازه نمی‌‌د‌هیم اصول و اساس آن که ضامن آزادی عقاید، مطبوعات، اجتماعات، حاکمیت قانون، استقلال قضات، تفکیک قوا، نظام مدیریت شورایی و انتخابات آزاد، سالم و عادلانه است، فراموش شود و با سوءتعبیر یا تفاسیر غیرمستدل، غیرقانونی و برخاسته از جایگاه زور و قدرت، فروع و تشریفات قانون اساسی، مقام اصلی را احراز کند و در نتیجه، حکومت ملی و حاکمیت قانون پایمال شود.
- مصدقی هستیم و مصدق را از سرمایه‌های اجتماعی، خادمین بزرگ به ایران و از جمله افتخارات خاورمیانه می‌دانیم. مصدق، نه یک شخص، بلکه الگویی سیاسی و اخلاقی برای ایران و الهام‌بخش و آگاهی‌دهنده نهضت‌های آزادی‌خواه سایر ملل جهان بود که برای دوره کوتاهی در کاهش شکاف دولت ـ ملت در ایران توفیق نسبی یافت. از این رو، از مصدق تجلیل میکنیم و به این سبب، از «راه مصدق» مبتنی بر آزادی، حاکمیت ملت و حاکمیت ملی پیروی میکنیم.
فصل دوم : رسالت نهضت
منظور از رسالت نهضت، تغییرات و تحولاتی است که باید بر اساس اصول مرامنامه در جامعه ایران و روابط سیاسی کشور در عرصه بین‌المللی تحقق یابد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
الف : تحولات در جامعه ایران
- احیای حقوق اساسی ملت ایران با استقرار حکومت قانون و تأکید بر اصل «تفکیک قوا» و تعیین حدود «اختیارات» و «مسؤولیت‌های» قوای گوناگون کشور و نهادهای حکومتی در راستای حاکمیت ملت و حکومت مردم بر مردم
- ارتقای سطح درستکاری و تقوا و ترویج اصول اخلاقی ِ سیاسی و اجتماعی
- زدودن «استبداد و استبدادزدگی» و مظاهر آن از جمله «ترس»، «یأس»، «جهل»، «خودخواهی»، «خودبزرگ‌بینی»، «عقب‌ماندگی»، «خرافات»، «بی‌تفاوتی» و «نفاق»
- آماده‌سازی تدریجی و اصولی مردم در راستای حسن استفاده از دموکراسی و برآورده ساختن حقوق و مطالبات ملی و ارتقای سطح آگاهی و اخلاقی ِ جامعه، از طریق نشر فضیلت‌های انسانی و تمرکز بر حقوق و حاکمیت ملت
- تحکیم جامعه مدنی و تقویت بخش خصوصی از طریق گسترش فرهنگ تحزب و مشارکت در فعالیت‌های مستمر اجتماعی و حضور فعال در سندیکاها و شوراهای صنفی و مدیریتی
ب : تحولات در عرصه ارتباطات بین‌المللی
- تنظیم روابط خارجی بر پایه منشور ملل متحد، کرامت انسان و عزت و منافع ملی ایران و دستیابی به حسن تفاهم پایدار میان ایران و همه کشورها با اولویت بر کشورهای همسایه و کشورهای توسعه‌یافته و دموکراتیک.
- ایجاد همبستگی بیشتر میان کشورهای صلح‌جوی بیطرف که دارای علائق مشترک تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی یا مذهبی هستند و مجاهدت برای اتحاد فکری و سیاسی جهان اسلام در راستای کمک مؤثر به اجرای مقاصد یادشده.
- پشتیبانی از بیطرفی ایران در مناسبات قدرت‌های جهانی (اصل موازنه منفی) و وارد نشدن به عرصه ماجراجویی‌های توسعه‌طلبانه نظامی که نامرتبط با وجوه ضروری دفاع ملی است و کاهش یا رفع اختلافات جهانی از طریق حضور مؤثر در حوزه روابط بین‌الملل (بیطرفی مثبت) و ترویج الگوهای صلح‌آمیز و خشونت‌پرهیز.
- پشتیبانی از جنبش‌های آزادی‌خواهانه، استقلال‌طلبانه، عدالت‌گرا، حقوق بشری و ضد تبعیض، با اولویت دادن به مسأله انسانی و اسلامی فلسطین و در چارچوب منافع ملی ایران.
- تعهد به اصول پیمان‌های جهانی راجع به محافظت از محیط زیست و همکاری بین‌المللی در راستای این هدف.
فصل سوم : راهبردها و سیاست‌ها
منظور از راهبردها و سیاست‌ها، مجموعه فعالیت‌ها یا جهت‌گیری‌هایی است که نهضت آزادی ایران برای تحقق رسالت‌های یادشده، الزامی می‌بیند.
- دفاع از آرمان‌های انقلاب اسلامی ایران مانند آزادی، استقلال، جمهوریت و ارائه و تبیین برداشتی مترقی و دموکراتیک از «اسلامیت» که سازگار با حقوق اساسی، حاکمیت ملت و توسعه متوازن و پایدار ایران باشد.
- تلاش در راستای اصلاحات جامعه‌محور به مثابه اصلاحاتی که بر توان‌مندی جامعه در دست یافتن به خواست‌ها و نیازهای قانونی آن در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، تکنولوژیک و فرهنگی می‌افزاید.
- اصلاح ساختار قدرت، کوشش برای استقرار حاکمیت قانون و بازنگری و رفع نواقص اساسی موجود در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در راستای تحقق حقوق اساسی و حاکمیت ملت.
- نظارت بر عملکرد قوای سه‌گانه و پشتیبانی از مسؤولان نهادهای منتخب مردم، تا زمانی که در محدوده اصل تفکیک قوا و صلاحیت‌ها و اختیارات قانونی و در راستای حفظ و تداوم آرمان‌های انسانی و دموکراتیک انقلاب اسلامی ایران عمل می‌کنند.
- اصلاح نظام آموزشی کشور با تأکید بر مبانی اخلاقی، آزادی‌های اساسی و همکاری و مشارکت اجتماعی لازم برای تربیت شهروندان مسؤولیت‌پذیر و رشدیافته.
- مطالبه و تلاش برای گسترش شفافیت و پاسخ‌گو و نظارت‌پذیر ساختن همه سطوح حکومت.
- تلاش برای ایجاد ائتلاف‌های کلان احزاب و تشکیل جبهه سیاسی واحد دموکراسی‌خواهی به منظور همکاری روزافزون کنشگران، جریان‌ها و احزاب سیاسی مؤثر ایران.
- همکاری و تعامل تعالی‌بخش با نهادهای محافظه‌کار و سنت‌گرا و صنوفی مانند روحانیت، در راستای رفع موانع اجتماعی توسعه ایران.
- مرزبندی سیاسی با افراد یا جریان‌هایی که بر خلاف منافع ملی و تمامیت ارضی ایران اقدام می‌کنند.
- تبیین و ترویج اصول مرامنامه و تشویق مردم به حضور فعال در عرصه جنبش‌های اجتماعی و مبارزه با عوامل بی‌تفاوتی، انفعال، ناامیدی و ترس عمومی.
- کار جدی در حوزه اصلاحات فرهنگی، دینی، سیاسی و اقتصادی و به‌ویژه، مبارزه با عناصر فرهنگ استبدادی (دروغ، ریا، تظاهر، نفاق، تحجر و …. )، خرافات و انحرافات مذهبی، خودمداری، قدرت‌طلبی، فقر، فساد، نابرابری و ناامیدی.
- مبارزه اصولی و پیوسته با بنیادگرایی اسلامی و نظام‌های خودکامه و طاغوتی جهان که ناقض ارزش‌های انسانی و دموکراتیک، نافی آزادی ملت‌ها و مانع برپا داشتن عدالت در جهان هستند و نیز، مبارزه با گرایش‌های فرقه‌ای و هرگونه اندیشه یا کنش جنگ‌افروزانه که به تقویت نظامی‌گری در عرصه‌های ملی یا جهانی بیانجامد و زمینه تفرقه و تشتت ملت‌ها و پیروان ادیان و مذاهب را فراهم آورد یا به تسلط گروه‌ها و فرقه‌ها منجر شود.
- برقراری مناسبات متکی بر عدل و مسالمت میان اقوام، زنان و مردان، اقلیت‌های دینی و طبقات و صنوف گوناگون اجتماعی.
- توسعه خدمات نظام تأمین اجتماعی.
- تلاش برای تقویت بخش خصوصی راستین به عنوان یکی از بنیان‌های بی‌جایگزین و مؤثر بر فرآیند توسعه ملی و شرط ضروری سلامت اقتصادی.
- تقویت نهادهای عمومی مانند شهرداری‌ها که باید مستقل از حکومت باشند.
- حمایت پیوسته از مواضع و مطالبات جنبش‌های اجتماعی و مسالمت‌آمیز زنان، کارگران، دانشجویان و معلمان.
- مطالبه و حمایت از برقراری امنیت سیاسی، قضایی و اقتصادی به منظور تشویق سرمایه‌گذاری خارجی به‌ویژه با اولویت بازگشت سرمایه‌های مادی، علمی و انسانی ایرانیان مقیم خارج به داخل کشور.
- تشویق به رعایت کامل اصول راهبردی راجع به استقلال قوه قضاییه، تلاش برای متأثر ساختن انتخاب مقامات ارشد قضایی از آرای مردم، تعمیم و توسعه صلاحیت محاکم عمومی و حذف محاکم اختصاصی مانند «دادگاه انقلاب» و «دادگاه ویژه روحانیت» که خلاف قانون اساسی هستند.
بنا به ضرورت و بر پایه مفاد تبصره ماده ۱۴ اساسنامه نهضت آزادی ایران، این مرامنامه در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۴۰۰ با اکثریت قریب به اتفاق آرای اعضای شورای مرکزی به تصویب رسید و دارای اعتبار است. بدیهی است که این مرامنامه، برای تأیید نهایی و کسب اعتبار دائم، در نخستین کنگره آینده مطرح خواهد شد.
نهضت آزادی ایران
۲۵ شهریور۱۴۰۰
