شماره: ۱/۱۵۸۶
تاریخ: ۲۰/۱۱/۷۵
مصاحبه روزنامه الحیات (غسان بن جدو) با آقای دکتر یزدی (۱)
خبرنگار: هدف از این گفتوگو با جنابعالی آشنایی با «نهضت آزادی» و منعکس کردن افکار، آراء و برنامههای آن و همچنین نظرات این نهضت راجع به وضعیت کنونی جهانی و سایر جریانات و گروههای موجود در ایران میباشد. پایهها و اصول فکری که نهضت آزادی بر پایه آن تأسیس و همچنان عمل میکند چیست؟
دکتر یزدی: با تشکر از شما، اصول و پایههای فکری نهضت آزادی ایران برخاسته از قرآن کریم و سنت اصیل نبوی و فرهنگ ملی ایرانی میباشد. شادروان مهندس مهدی بازرگان، به هنگام اعلام تأسیس نهضت آزادی در اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ (آوریل ۱۹۶۱)، ویژگی نهضت آزادی را چنین بیان کرد: ما مسلمان، ایرانی و مصدقی هستیم. (مصدقی از این حیث که دکتر محمد مصدق رهبر و مظهر مبارزه با استعمار و سلطه بیگانه و کسب استقلال کامل در تاریخ معاصر ایران میباشد).
خبرنگار: آیا نهضت آزادی حزب دینی ـ اسلامی یا ملی یا لیبرالی است؟
دکتر یزدی: نهضت آزادی ایران یک سازمان سیاسی ملی ـ اسلامی است، که دو وجه تفکیکناپذیر فرهنگ ملی، یعنی ایرانیت و اسلامیت یا دیانت و ملیت را با هم معرفی مینماید. در ایران هیچ یک از این دو وجه به تنهایی معرف هویت فرهنگ ملی ما نمیباشد.
خبرنگار: مسئولین نظام در جمهوری اسلامی میگویند که در ایران بیش از هر کشور دیگری آزادی سیاسی وجود دارد، نظر شما چیست؟
دکتر یزدی: معیار برای وجود آزادیهای سیاسی در یک جامعه امکان فعالیت آزاد برای گروهها و احزاب سیاسی مخالف حاکمیت است. احزاب و گروههای سیاسی طرفدار دولت در همه جا آزادی کامل برای فعالیتها و این که هر کاری بخواهند بکنند، دارند. بنابراین، معیار وجود آزادیهای سیاسی این است که آیا احزاب سیاسی مخالف حق فعالیت آزادانه را دارند یا خیر؟ در ایران هیچ حزب سیاسی مخالفی نه بهطور قانونی و نه به شکل دیگری اجازه و امکان فعالیت عادی و قابل توجه را ندارد. مثلاً روزنامه میزان بعد از ۱۶ سال هنوز در توقیف است. نهضت آزادی اجازه استفاده از ساختمان دفتر مرکزی و امکانات خود را ندارد. همچنین، اعضاء و طرفداران نهضت آزادی بهطور مستمر در تهران و شهرستانها توسط نهادهای رسمی نظیر وزارت اطلاعات و یا گروههای فشار مورد اذیت و آزار قرار میگیرند. بهعنوان مثال، در طی دو هفته گذشته ما برای برگزاری مراسم دومین سالگرد درگذشت مهندس بازرگان، دبیرکل فقید نهضت آزادی و اولین نخستوزیر بعد از پیروزی انقلاب، با مشکلات زیادی روبرو بودیم. در برخی از شهرستانها، مسئولین مربوط بدون مجوز قانونی دخالت کردند و مانع برگزاری مراسم شدند. در بعضی از شهرستانها، بهطور غیررسمی و توسط گروههای فشار مانع شدند. مثلاً در مراسم پنجشنبه ۴/۱۱/۷۵ در تهران (تالار نگاه) افرادی آمدند و با پخش گاز شیمیایی مراسم را برهم زدند و در حالی که زن و مرد و پیر و جوان روزهدار نشسته بودند، با پخش گاز مردم را مجبور به ترک جلسه کردند. بنابراین، از یک طرف مقامات دولتی ادعا میکنند که آزادی در ایران هست اما از طرف دیگر، احزاب و گروههای مخالف ـ از جمله نهضت آزادی ایران ـ اجازه فعالیت ندارند. برخی از اصول قانون اساسی که حقوق و آزادیهای مردم را تصریح کرده است، مستمراً از طرف مسئولین نادیده گرفته شده و از آن تخلف میشود. بنابراین، ما با عملکرد و سیاستهای حاکمیت مخالفیم، حاکمیت میکوشد که خود را مساوی نظام معرفی کند ولی ما حاکمیت را معادل نظام نمیدانیم.
خبرنگار: در مرحله اول، تفاوتی که بین نهضت آزادی ایران و مجاهدین خلق وجود دارد بفرمایید. دوم این که نظر شما راجع به حرکتی که خارج از ایران انجام میدهند ـ خصوصاً کارهای زیرزمینی آنها ـ چیست؟ و به نظر شما، با توجه به این کارهایی که انجام میدهند، آیا ممکن است که از نظر داخلی تاثیر داشته باشد؟
دکتر یزدی: یکی از تفاوتهای اساسی بین نهضت آزادی ایران و سازمان مجاهدین خلق ـ و یا به تعبیر بعضیها منافقین ـ تفاوت استراتژیک است. نهضت آزادی ایران به اصالت انقلاب اسلامی و آرمانهای آن معتقد و وفادار است و نظام جمهوری اسلامی ایران را مورد تأیید قرار داده و به قانون اساسی ملتزم است و در چارچوب قانون اساسی مبارزه علنی قانونی مینماید. نهضت آزادی ایران با براندازی به هر شکل آن مخالف است. در حالی که آن سازمان به براندازی با قوای قهریه معتقد است. نهضت آزادی با این استراتژی به کلی مخالف است و آن را مفید برای ملت ایران و سرنوشت مملکت نمیداند.
دومین مطلب این است که ما در مبارزه ملی با هر نوع اتکاء و یا کمک بیگانه به شدت مخالفیم. رویه نهضت آزادی در طول سالهای گذشته قبل از انقلاب نیز چنین بوده است و ما بهعنوان یک حرکت یا یک سازمان با هر نوع اتکاء به خارجی و دریافت کمک خارجی مخالفیم، در حالی که آنها به یک دولت بیگانه پناه بردهاند، آن هم در مقطعی که آن دولت در حال جنگ تمامعیار با ایران بوده است. در حالی که شهرهای ما مورد بمباران هوایی و موشکی کشور دشمن قرار داشت، آنها رفتند و به آن کشور پناهنده شدند و اکنون نیز با آن همکاری میکنند. مردم ایران علیالاصول مردمی وطندوست هستند و کسانی را که در چنین شرایطی بروند و به یک دشمن متجاوز خارجی پناهنده شوند نمیپذیرند، از آنان خوششان نمیآید و تأییدشان نمیکنند. ما عملیات نظامی آنها را هم که بیتردید بدون کمکهای مادی و معنوی خارجی غیرممکن است محکوم میکنیم، خصوصاً که این نوع عملیات، در شرایط کنونی ایران ـ با توجه به تحریکات خارجی در خلیجفارس و خطراتی که تمامیت ارضی ایران را تهدید میکند ـ، به نفع ایران نمیباشد و ملت ایران نیرویی را که بخواهد عامل تشتت و تجزیه کشور شود، نمیپذیرد.
خبرنگار: انتخابات ریاستجمهوری در چند ماه آینده برگزار خواهد شد. آیا نهضت آزادی شخصی را کاندیدا خواهد کرد و آیا احتمال دارد که شما شخصاً کاندیدا شوید؟
دکتر یزدی: بله، نهضت آزادی در انتخابات ریاستجمهوری آینده شرکت خواهد کرد و کاندیدا معرفی مینماید.
خبرنگار: در سایر کشورها معمولاً انتخابات ریاستجمهوری فرصتی است که کاندیداها برنامهها و مواضع خود را در زمینههای مختلف اعلام نمایند. این مسأله را در ایران ملاحظه نکردیم. علت این امر به نظر شما چیست؟
دکتر یزدی: لازمه انتخابات آگاهانه مردم این است که کاندیداها برنامهها و مواضع خود را در زمینههای اقتصادی،سیاسی، فرهنگی و اجتماعی برای مردم توضیح دهند و آزادانه سیاستها و مواضع مسئولان کنونی را بررسی ـ و در صورت لزوم، انتقاد ـ نمایند. اما این امر تنها در یک جامعه باز سیاسی که همه احزاب و گروههای سیاسی ـ اعم از موافق یا مخالف حاکمیت ـ حق فعالیت آزادانه را داشته باشند و مطبوعات آزاد باشند، امکانپذیر است. در جوامع بسته سیاسی، مردم یا در انتخابات شرکت نمیکنند یا به جای برنامهها به اشخاص رأی میدهند.
خبرنگار: نهضت آزادی جزء اپوزیسیون در ایران حساب میشود. اشکالاتی که شما از لحاظ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به نظام و حکومت موجود میگیرید چیست؟
دکتر یزدی: نهضت آزادی ایران به آرمانهای انقلاب و اصالت آن معتقد است و نظام جمهوری اسلامی را تأیید میکند، اما با سیاستها و عملکردهای حاکمیت کنونی مخالف است و با آن مبارزه میکند و میکوشد که آن را اصلاح نماید یا تغییر دهد. تغییر حاکمیت کنونی به معنای تغییر نظام نیست. حاکمیت کنونی اصول قانون اساسی در فصول سوم، پنجم و هفتم را زیر پا گذاشته است. از نظر فرهنگی و دینی، ارتجاعی (واپسگرا) و از نظر سیاسی، انحصارطلب و تمامیتخواه است. از نظر اقتصادی، برنامههایش ناقص و نادر است. در عمل و اجرا، مأموران و مدیرانی را بر سر کار گماشته است که تنها هنرشان تعبد کورکورانه از مقامات است ولی عموماً فاقد شایستگی و لیاقت برای کاری هستند که به عهده آنها واگذار شده است. علاوه بر این، فساد مالی گستردهای در سطوح مختلف نهادهای دولتی و غیردولتی را فرا گرفته است. کمتر مقام و مأمور یا مسئولی خود را موظف به تبعیت از قانون میداند.
خبرنگار: گروهها و جریانات دیگر سعی در محدود کردن تسلط جریان راست سنتی دارند ـ خصوصاً گروههای چپ رادیکال (روحانیون مبارز) و کارگزاران سازندگی ـ ولیکن جریان راست سنتی همچنان قوی به پیش میرود، در انتخابات مجلس موفق بودند و گویا در انتخابات ریاستجمهوری نیز چنین خواهد بود. به نظر شما علت این قدرت و قوت چیست؟
دکتر یزدی: حزب و جریان راست سنتی از دو جناح عمده تشکیل شده است: فقهای سنتی و سرمایهداری تجارتی. هر دو جناح منسجم هستند. اکثریت روحانیون فعال در حکومت از زمره فقهای سنتی میباشند. این جریان توانسته است که طی هفده سال گذشته، به تدریج تمام مراکز اصلی قدرت را قبضه نماید و بسیاری از نهادهای قدرتمند اقتصادی، سیاسی جدیدالتأسیس بعد از انقلاب را به زیر کنترل خود درآورد.
خبرنگار: هنگام تشکیل گروه کارگزاران، عدهای معتقد بودند که آنان نقش سیاسی بزرگی خواهند داشت ولیکن واقعیت امر این چنین نبود. به نظر شما علت چیست؟
دکتر یزدی: این واقعیت قابل پیشبینی بود. مردم و افکار عمومی جامعه آنها را جدای از جناحهای دیگر نمیدانند. آنها هم نتوانستند یا نخواستند که طی سالهایی که بر مسند قدرت قرار داشتند، گامهای مؤثری در جهت حل بحران سیاسی بردارند.
خبرنگار: آیا نهضت آزادی ائتلاف با دیگران را در جریان انتخابات ریاست جمهوری میپذیرد؟ یعنی با آنها کاندیدای مشترکی داشته باشد؟
دکتر یزدی: نهضت آزادی ایران با سایر گروههای متعلق به اپوزیسیون داخل کشور در ارتباط است و بر اساس یک برنامه مشخص توافق شده، در فعالیت انتخاباتی وارد میشود.
خبرنگار: شما اولین وزیر خارجه بعد از انقلاب اسلامی بودید. نظر شما راجع به سیاست خارجی کنونی ایران چیست؟ و پیشنهادهای شما برای تغییر یا بهبود بخشیدن به آن چیست؟
دکتر یزدی: سیاست خارجی هر کشوری متأثر از مناسبات و سیاستهای ملی و داخلی است. هر نوع تغییر معناداری در سیاست خارجی میبایستی از تغییر اساسی در سیاستها و عملکردهای حاکمیت آغاز شود. در حال حاضر، سیاست خارجی ایران، علیرغم فعالیتها، ناتوان و فاقد ابتکار است.
خبرنگار: آمریکا همچنان تصمیم به انزوای ایران گرفته و تا به امروز در این راه موفق نشده است. آیا به معنای این نیست که دولت ایران قوی، قدرتمند و هوشمند است؟ نظر شما چیست؟
دکتر یزدی: عدم موفقیت آمریکا در انزوای کامل ایران به دلیل عدم پیروی همهجانبه اتحادیه اروپا و کشورهای صنعتی آسیای دور از سیاستهای آمریکا در مورد ایران میباشد. این کشورها از موضع منافع ملی خود در برابر یکهتازی و فشارهای یکجانبه آمریکا، بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، مقاومت میکنند. ایران از این وضعیت بهره برده است، اما میتوانسته است که بیش از این استفاده کند. متأسفانه برخی از عملکردهای دولت ایران حتی به سیاست و برنامه مقاومت اتحادیه اروپا و کشورهای آسیای دور در برابر فشار آمریکا لطمه زده است.
خبرنگار: روابط ایران با کشورهای عری همچنان زیاد خوب نیست. کشورهای عربی مدعی دخالت ایران در مسائل داخلی خود هستند و ایران علت این مسائل را آمریکا میداند. نظر شما چیست؟
دکتر یزدی: برخی از دولتهای عربی متأسفانه تحت نفوذ و سیطره آمریکا و انگلیسی قرار دارند و هماهنگ با این دولتها عمل میکنند، بدون آنکه منافع و مصالح ملی مردم خود را در نظر بگیرند. این دولتها ـ که بعضاً گرفتار مسائل و مشکلات داخلی خود میباشند ـ به جای اصلاح وضعیت داخلی خود در جستوجوی دشمن خارجی، ایران را متهم میکنند. البته ایران هم در مواردی مقصر میباشد.
نهضت آزادی ایران معتقد است که برای تقلیل تنشهای موجود میبایستی اولاً نیروهای مسلح خارجی منطقه (خلیجفارس) را ترک کنند. ثانیاً دولتهای منطقه بدون تغییر در وضعیت موجود (status quo) بدون دخالت در امور داخلی یکدیگر، با همکاری و معاضدت همه جانبه به رفع مشکلات بپردازند.
روابط عمومی
نهضت آزادی ایران
۲۰/۱۱/۷۵
(۱) متن ویرایش شده