مقدمه چاپ سوم
« مَنْ تَبَیَّنَتْ لَهُ الّحِکْمَهُ عَرَفَ اِلْعِبْرَهَ و مَنْ عَرَفَ الْعِبْرَهَ فَکَاَنَّمٰا کَانَ فِی الْاَوَّلِینَ.
آن را که شناخت استوار حاصل شد روش عبرت‌گیری و تحلیل قضایا حاصل شود و آن‌‌‌‌را که‌عبرت وجمع‌بندی تجربیات حاصل آید، چنان ماند‌که همراه گذشتگان زندگی کرده است. »
(علی علیه‌السلام، نهج البلاغه، فصل ۶، پند ۱۳)
به‌یاری خداوند متعال‌کتاب حاضر پس از شش سال‌که از چاپ اول آن می‌گذرد مجدداً در اختیار رهروان راستی و عدالت قرار‌می‌گیرد. باشد که جنبش نوین اسلامی را فایدتی حاصل آید و در مسیر پر فراز و نشیب و سنگلاخی که فرا راه خویش دارد چراغی روشنگر باشد.
شاید این تصّور به ذهن خطور کرده باشد که با گذشت قریب به ۱۵ سال این مدافعات در پاسخ به‌چه نیازی است؟ و درحالی‌که امروز جنبش انقلابی خلق مسلمان جهت قاطع‌تری یافته و شهدی به‌خون خفته‌اش منطق و دفاعیات ارزنده‌ی به یادگار گذاشته‌اند چه فایده‌ی بر آن مترتب است؟
آنچه مسلم است پیکره و حیات جنبش اسلامی مانند هر پدیده زنده رو به رشد، مراحل و مراتب تکاملی دارد. اما این رشد و تطور بر خلاف سایر پدیده‌هی طبیعت، الزامی و اتوماتیک و خود به‌خودی نبوده مستلزم خودآگاهی و تکیه بر دست‌آوردها و اکتسابات قبلی می‌باشد. بنابراین شناخت دقیق هویت و شخصیت جنبش و نشیب و فراز‌هی آن، بخصوص بری نسل جوان تازه به میدان آمده که در شرایط اختناق فرهنگی موجود الزاماً دیدی محدود پیدا کرده‌است و تنها آگاهی‌اش از جنبش انقلابی مسلحانه می‌باشد، بسیار فوری و ضروری است.
صرف‌‌نظر از اینکه جنبش انقلابی اخیر روند طبیعی و تکاملی مبارزات قبلی بوده، نفی دست‌آوردهی مبارزین‌گذشته به‌همان اندازه انحرافی و خطرناک است‌که تقلید و ادامه ایستی آن.
بر اساس چنین نیازی‌کتاب حاضر نه به‌عنوان مدافعات شخصی یک مسلمان مبارز و نه حتی دفاع محدود از یک جمعیت سیاسی مشخص بلکه به‌عنوان تاریخچه‌ی از ثلث قرن حیات پرتحرک ملت ما، تهیه می‌شود. آن‌هم نه به قلم یک مورخ حاشیه نشین ذهن پرداز ، بلکه به زبان و قلم کسی که در متن جریان بوده و نقش عمده و تعیین کننده‌ی در منزلگاه‌هی حرکت داشته است و این بخصوص در شرایطی مورد نیاز است که منافقین فرصت طلب بری اطفی آتش قدرت‌طلبی خویش در حمله و انتقاد تنگ نظرانه به رهبران نهضت، نه عداوت و کینه شخصی بلکه لوث کردن حرکت اصیل اسلامی جنبش را منظور دارند و در این راه از وارد کردن هیچ گونه ضربه‌ی به ریشه‌هی اصیل این درخت تنومند و پر بار فروگذار نمی‌کنند.
مهندس بازرگان و سایر رهبران و فعالین نهضت آزادی را در دادگاه‌هی سر‌بسته نظامی محاکمه کردند.
مدافعات آنان ابتدا به‌صورت دست‌نویسِ کسانی‌که توانسته‌بودند در دادگاه شرکت کنند، تهیه شده بود. سپس متن‌کامل آن‌که توسط متهمین تهیه شده بود به‌دست آمد.
مدافعات مهندس بازرگان در دو بخش است. چاپ اول بخش اول از مدافعات در سال ۱۳۴۳ توسط نهضت آزادی ایران در خارج تکثیر گردید. بخش دوم مدافعات در سال ۱۳۵۰ همراه با چاپ دوم بخش اول، یکجا، به‌صورت یک مجموعه توسط انتشارات مدرس چاپ‌گردید و به‌زودی نایاب شد. چاپ‌دوم بخش دوم نیز جداگانه یک بار دیگر تکثیر و منتشر شده است. و اینک چاپ سوم مدافعات به‌طور کامل در دسترس هموطنان عزیز قرار داده می‌شود.
سلام بر همه رهروان راه حق.
سلام بر آن جان پاک که حق گوید و از تکاپوی خویش حقیقت جوید.
نهضت آزادی ایران ـ خارج از کشور
۱۴ اسفند ماه ۱۳۵۶
