نامزدى مشروط دکتر ابراهیم یزدى براى انتخابات ریاست جمهورى
عبدالرضا تاجیک
نهضت آزادى ایران با برگزارى یک کنفرانس مطبوعاتى رسماً ابراهیم یزدى دبیرکل این تشکل را به عنوان کاندیداى خود براى انتخابات نهمین دوره ریاست جمهورى اعلام کرد. ابراهیم یزدى که در ابتداى پیروزى انقلاب عهده دار هدایت وزارت خارجه در دولت موقت بود، در آبان ۱۳۵۸ با استعفاى دولت موقت از سمت خود کناره گیرى کرد. اختلاف نظرهاى به وجود آمده در ابتداى پیروزى انقلاب باعث نشد تا یزدى براى انتخابات اولین دوره مجلس ثبت نام نکند. لذا او پس از آنکه از سوى مردم تهران به مجلس راه یافت، در مدت چهار سال در کمیسیون هاى مختلف به وظایف نمایندگى خود جامه عمل پوشاند. با اوج گیرى اختلاف نظرها در دهه شصت ابراهیم یزدى و نهضت آزادى ایران که در آن مقطع زمانى تحت هدایت مهدى بازرگان نخست وزیر دولت موقت و منصوب رهبر فقید انقلاب بود، به فعالیت هاى سیاسى، اجتماعى و فرهنگى خود ادامه دادند، به گونه اى که مهندس بازرگان دبیرکل فقید نهضت آزادى در سال ۱۳۶۴ براى انتخابات ریاست جمهورى ثبت نام کرد اما صلاحیت او تائید نشد. اما این بار ابراهیم یزدى براى حضور در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهورى اعلام آمادگى کرده است، هر چند او نیز در چند نوبت صلاحیتش تائید نشده است. یزدى که در حال حاضر از نظر سیاسى دبیرکلى یکى از احزاب جریان «فکرى سیاسى ملى _ مذهبى» را برعهده دارد همچنین در سال ۱۳۷۶ و هنگام برگزارى کنفرانس اسلامى در تهران براى چند روز بازداشت شد. بازداشتى که واکنش هاى مختلفى را در داخل و خارج از ایران به همراه داشت. به گونه اى که تعدادى از مهمانان اجلاس براى دیدن او به منزلش رفتند و اینگونه بود که در جلسه هیات دولت مطرح مى شود که «مهمانان ما در کنفرانس با ماشین هاى نمره کنفرانس به خانه یزدى مى روند.» هاشم صباغیان وزیر کشور دولت موقت و از اعضاى شوراى مرکزى این تشکل سیاسى در ابتداى این کنفرانس خبرى که با حضور ابراهیم یزدى دبیرکل و محمد توسلى رئیس دفتر سیاسى این تشکل همراه بود، پس از آنکه از کاندیداتورى ابراهیم یزدى از سوى حزب متبوعش خبر داد از پیش شرط ها و دغدغه هایشان براى انتخابات نیز سخن گفت. اشاره او به بیانیه شماره ۲ نهضت آزادى در خصوص انتخابات ریاست جمهورى بود. بیانیه اى که در آن آمده است: «انتخابات ادوارى در هر کشور فرصتى براى مردم فراهم مى آورد که با شرکت در آن و اعلام راى شان حق حاکمیت ملت را اعمال کنند و براى احزاب و گروه هاى سیاسى نیز امکانى به دست مى دهد تا به مطرح کردن مطالبات ملت، ایجاد ارتباط گسترده با مردم، معرفى نامزد یا نامزدهاى حزبى، (یا حمایت از نامزدهاى دیگر)، اعلام برنامه ها و اثرگذارى بر روندهاى کلان سیاسى کشورشان بپردازند. آنان در بیان خود انتخابات آینده ریاست جمهورى را با توجه به بحران هاى داخلى و تهدیدهاى خارجى بااهمیت دانسته و افزوده اند: «شرایط موجود اقتضا مى کند که براى حل یا کاهش بحران ها و خنثى سازى تهدیدها، زمینه هاى مناسب و مساعد به لحاظ تامین و تضمین آزادى و سلامت انتخابات و بازگرداندن اعتماد بسیارى از مردم براى شرکت گسترده ملت در انتخابات و ایجاد وفاق، همبستگى و اقتدار ملى فراهم شود.» «تصمیم گرفته ایم تا براى تحقق حقوق ملت، طرح مطالبات آنها و پیگیرى آن مشروط به شرایطى در انتخابات ریاست جمهورى حضور یابیم و به تدریج نسبت به مراحل بعدى آن اعلام نظر خواهیم کرد.» ابراهیم یزدى با بیان این جملات بود که سخنان خود را به عنوان کاندیداى نهمین دوره انتخابات ریاست جمهورى بیان کرد.
او که در سخنانش بر این نکته تاکید مى کرد که «نباید هیچ فشارى به احزاب و گروه هاى سیاسى وارد شود»، معیار آزادى سیاسى در هر کشورى را آزادى احزاب دگراندیش و منتقد عنوان کرد.اصل ۵۶ قانون اساسى یکى از اصولى بود که یزدى در سخنانش به آن استناد کرد؛ «اصلى که به حق حاکمیت ملت صراحت دارد.» او که صلاحیتش براى انتخابات مجالس دور پنجم، ششم، هفتم و همچنین هفتمین انتخابات ریاست جمهورى در سال ۷۶ رد شده است، نسبت به عملکرد شوراى نگهبان نیز بى تفاوت نماند. یزدى که در کارنامه سیاسى اش نمایندگى دور اول مجلس را نیز ثبت کرده است، گفت که این عدم صلاحیت کاندیداها است که باید از سوى شوراى نگهبان احراز شود چرا که براساس قانون و موازین دینى همگان صلاحیت دارند مگر آنکه خلافش ثابت شود.او از اینکه به شخصیت هاى داراى مناصب مختلف نسبت بى دینى زده اند و مستندات خود را به اطلاع کاندیداها نرسانده اند گلایه کرد و بر این اساس یکى از شروط خود را براى حضور در انتخابات آتى اعلام کرد. شرطى که باعث مى شود نه تنها آنان بلکه تمامى گروه هاى سیاسى حاضر به شرکت در انتخابات شده و به دعوت مردم بپردازند. بر این اساس او خواستار استعفاى آنان از عضویت در این نهاد شد.وزیر خارجه دولت موقت نسبت به شرایط و فشارهاى خارجى نیز بى تفاوت نماند و تسلیم در برابر اراده ملى را راه برون رفت از این بحران عنوان کرد. یزدى در ادامه به اقدامات دو جریان افراطى در کشور نیز اشاره اى داشت؛ «کسانى که قصد به انفجار کشاندن کشور را دارند.» بر این اساس او علت حضور تشکل متبوعش را به «حکم وظیفه ملى و دینى و به واسطه اینکه خود را سازمانى واسط و شاهد مى داند» عنوان کرد و گفت که «به رغم انتقاداتى که دارند و اتهاماتى که به آنها وارد شده است، براى حضور در انتخابات احساس وظیفه مى کنند و اکنون وقت آن است که نشان داده شود که در قبال آنها چه روشى اتخاذ مى شود و در نهایت مردم چه راى اى به آنها مى دهند.»این کاندیداى احتمالى نهمین دوره انتخابات ریاست جمهورى، با اشاره به این که در نخستین بیانیه خود بر لزوم برنامه محورى از سوى تمامى کاندیداها تاکید داشته اند، گفت: نه تنها برنامه بلکه باید چگونگى اجراى آن را نیز مشخص کرد چرا که با توجه به دو دوره دولت خاتمى، دیدیم که رئیس جمهور ۲۲ میلیون راى اى به تدارکاتچى تبدیل شد.پس از آن که یزدى با اعلام این وعده که در آینده برنامه هاى خود را ارائه خواهد داد، نوبت به محمد توسلى اولین شهردار تهران پس از پیروزى انقلاب رسید. او در سخنان خود با طرح این پرسش که «ملت ایران و گروه هاى سیاسى چرا باید در انتخابات شرکت کنند؟» به سه واکنش در پاسخ به آن اشاره کرد. نخست واکنشى که براساس آن شرایط موجود پسندیده نمى شود و معتقد است که با عدم شرکت و تحریم انتخابات مى توان در راستاى اصلاح وضع موجود گام برداشت. دیگر کسانى که معتقد به شرکت بدون قید و شرط در انتخابات هستند. سومین واکنش از سوى گروهى است که معتقد به حق تعیین سرنوشت مردم از سوى خودشان هستند که بر همین اساس حضور در انتخابات و تلاش براى تقویت فرایند دموکراسى را الزامى مى دانند ولى به شروطى براى حضور در انتخابات قائلند.عضو شوراى نهضت آزادى با اعتقاد بر این که در این مقطع زمانى مردم مى توانند راهکار مناسبى را براى ابراز اعتراض خود در پیش بگیرند، گفت که باید مراحل به تدریج پیگیرى شود.پس از آن که سه عضو ارشد نهضت آزادى سخنان مقدماتى خود را بیان کردند نوبت به خبرنگاران داخلى و خارجى حاضر در کنفرانس رسید تا سئوالات خود را مطرح کنند اولین سئوال این نشست مطبوعاتى به چگونگى ایجاد ارتباط میان ایران و آمریکا و حل اختلافات موجود از سوى وى و دولت احتمالى اش در صورت پیروزى در انتخابات اشاره داشت. او گفت: آمریکا ادعا هایى علیه ایران و ایران نیز مطالبات جدى از آنها دارد. تنها راه حل اختلافات موجود گفت وگوى مستقیم و رسمى و بدون واسطه است چرا که تاریخ دیپلماسى حاکى از آن است که حضور یک کشور ثالث در روابط دو کشور در چارچوب مصالح آن کشور است و پیام ها را در همین راستا منتقل مى کند که چه بسا در آن نقض غرض شود.وزیر خارجه دولت موقت گفت که در این زمینه باید سقف و کف مطالبات خود را معین کنیم. «اینکه تا چه حد و چه چیز هایى را مى پذیریم سپس در شرایط مناسب و براساس اصول دیپلماسى مى توانیم به برقرارى این ارتباط بپردازیم. البته منظور از شرایط مناسب شرایطى است که ایران از موضع برتر بتواند با آمریکا گفت وگو کند، همچنان که در جریان افغانستان، ایران نقش کلیدى مى توانست داشته باشد.» سئوال دیگرى که در این جلسه مطرح شد در خصوص تقاضاى وى از آمریکا بود. یزدى گفت: «ما از آمریکا هیچ تقاضایى نداریم و در مقامى هم نیستیم که بخواهیم با دولت آمریکا مذاکره کنیم.»در ادامه هاشم صباغیان در پاسخ به سئوالى مبنى بر اینکه «در صورت عدم حضور در انتخابات حاضر به ائتلاف با دیگر گروه ها هستید یا نه؟» گفت: «ما هیچ دلیلى براى ردصلاحیت نامزد انتخاباتى خود نمى بینیم و پاسخ به چنین سئوالى را زودهنگام مى دانیم. در عین حال ما براى اصلاح تلاش مى کنیم و هدف مان ورود به قدرت نیست.»محمد توسلى نیز در پاسخ به سئوالى که از عدم اقبال مردم به این گروه سیاسى در دومین دوره انتخابات شهر و روستا پرسیده شد، گفت: استراتژى ما براى حضور در انتخابات همواره تداوم فرایند دموکراسى بوده است نه پیروزى در انتخابات. انتخابات دومین دوره شورا هاى اسلامى شهر و روستا را نیز که به همت مجلس ششم شرایطى فراهم آمد که صلاحیت نامزد هاى ما تایید شد، را انتخاباتى خوب و مثبت ارزیابى مى کنیم ولى به خاطر شرایط اجتماعى و بدبینى مردم که سبب شده براى آراى خود اثرى قائل نباشند، حضور آنان در آن انتخابات کمرنگ بود به گونه اى که نمایندگان شوراى شهر به طور متوسط با ۵/۲ درصد آرا در شورا ها حضور یافتند.یزدى نیز در خصوص چگونگى میزان اقبال مردم به تشکل متبوعش گفت: هیچ ایرادى ندارد که در یک فرایند دموکراتیک و با برگزارى انتخاباتى آزاد، یک حزب به پیروزى نرسد.او خطاب به مخالفان و منتقدان روش و منش همفکرانش گفت: «چنانچه برگزارى انتخابات دومین دوره از شوراهاى اسلامى شهر و روستا منجر به عدم اقبال مردم به این طیف شده است، همان الگو را برگزار کنند و اجازه داده شود که این طیف بار دیگر هزینه عدم اقبال مردمى را بپذیرند.»پس از این سخنان، هاشم صباغیان در پاسخ به سئوالى که تحقق شروط آنان را براى حضور در انتخابات محال مى دانست، گفت: «نه تنها تحقق این شروط محال نیست بلکه با تحقق آن موارد، با تمام قدرت در جهت فرایند دموکراسى گام برداشته خواهد شد.»توسلى نیز در ادامه این کنفرانس مطبوعاتى با بیان اینکه هنوز دیگر نامزدهاى انتخابات ریاست جمهورى آتى برنامه هایشان را ارائه نکرده اند، گفت که به هم#۱۶۱۰;ن علت ما نمى توانیم در خصوص آنها اظهارنظر کنیم. ولى در هر صورت و با هر شرایطى براساس استراتژى مان یعنى تقویت فرایند دموکراسى در راستاى منافع ملى خواهیم کوشید.در ادامه یزدى در پاسخ به سئوالى مبنى بر اینکه «اگر صلاحیت شما را مبنى بر عدم تحقق شروطتان احراز کنند و به شما اجازه کاندیداتورى در انتخاباتى آتى را بدهند، حاضر به شرکت در انتخابات خواهید بود یا نه؟» گفت: من و همفکرانم به هیچ وجه حاضر به معامله نیستیم و حضورمان مبنى بر تحقق شروطمان است که اگر برتابیده نشود، ما نیز حضور نخواهیم یافت.«اعلام حضور مشروط شما و همفکرانتان در انتخابات آینده به دلیل آن است که در جامعه مطرح شوید.» این سئوالى بود که در جلسه روز گذشته مطرح شد. صباغیان در پاسخ گفت: ما به عنوان تنها گروه ملى اسلامى، ۴۳ سال است که سابقه داریم و در جامعه مطرح هستیم. در سخت ترین شرایط حضور داشته ایم و اعلام حضور مشروطمان نیز براى مطرح شدن دوباره در صحنه نیست چرا که ما یک تفکر هستیم و یک تفکر هرگز نمى میرد.یزدى کنفرانس مطبوعاتى روز گذشته نهضت آزادى را با این جمله به پایان رساند: «جنبش اصلاح طلبى ایران بیش از هر زمان دیگر نیازمند تشکیل یک جبهه فراگیر دموکراسى خواهى با شرکت تمامى نیروهاى اصلاح طلب بیرون و درون حاکمیت است تا تصمیمات جدى اتخاذ کنند.»