سخنان آقای سیداحمد صدرحاجسیدجوادی عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران
درافتتاح مراسم دهمین سالگرد درگذشت شادروان مهندس بازرگان
١/١١/١٣٨٣
بسم الله الرحمن الرحیم
جان فدای قدم نادره مردانی باد
که کم و بیش نگردند به هر بیش و کمی
خلقت انسانها از طرف خالق یکتا طبق آیات و روایات صحیح بر مبنای اختیار و اراده کامل صورت واقع پذیرفته است و بشر در مسیر صحیح یا سقیمی که برای زندگانی خود انتخاب میکند کاملاً آزاد و مختار است و عکس العمل وی نسبت به حوادث خوب یا واقعات ناگواری که در طول حیات بشری اتفاق میافتد مبتنی برطرز تفکر و اندیشه او است که از آن نتیجه خوب یا ناراحت کننده میگیرد و به همین دلیل افرادی که در طول عمر خود راه راست و صراط مستقیمی انتخاب میکنند کمتر از دیگران دچار ناراحتیها و آشفتگیهای زندگی میشوند. از جمله این افراد به زنان و مردانی برمیخوریم که با استقامت رأی و رزانت فکر مسئولیتهای گران و وظائف سنگین یا مناصب بالایی عهدهدار میشوند یا حوادث سهمگین ناگواری برای آنان اتفاق میافتد بدون اینکه کمترین تغییری در رفتار و گفتار و شخصیت آنها یا کوچکترین اعرجاج و کژرفتاری در راه مستقیمشان حادث گردد، آن حوادث را تحمل میکنند و کوچکترین اختلالی در نحوه تفکرات یا در زندگی مادی یا معنوی آنها هم ایجاد نمیشود.
حضرت امام صادق صلوات الله علیه به این نوع افراد لقب مردان و زنان آزاده است. عبدالله بن مسکان از قول ابو بصیر نقل کرده که حضرت فرمود «شخص آزاده در همه حال آزاد مرد است. چنانچه گرفتاری برایش پیشآید خویشتندار است و اگر مصیبتها بر او فرو ریزند او را نشکند. هرچند که اسیر و مغلوب و دربند شود.» (الی آخر حدیث) ملاحظه میکنید که چه نکته ظریف روانکاوی و روانشناسی است که حادثه ناگوار مصیبت چنین افراد را نمیشکند یعنی از خود بیخود نمیکند.
باید گفت چنین افرادی دارای ظرفیت کامل برای فبول مسئولیتهای بزرگ و مناصب بالا و تحمل حوادث ناگوار میباشند و ظرفیت والای آنان مانع بروز ناراحتی شدید و حرکات و کردارهای نامناسب و کجرفتاریهای ناروا در این اشخاص میگردد.
مرحوم مهندس بازرگان یکی از این نوع افراد با ظرفیت و شخصیتی بود که امتحان بسیار مقبول خود را در تمام ادوار زندگی گذرانیده و درس بزرگی از ظرفیت و شخصیت برای اقوام و دوستان و اطرافیان خود بوده است. در کلیه دوران زندگی او دقت فرمایید : در دوران تحصیل او چه در داخل و چه در خارج آن به اتفاق مرحوم آقای دکتر سحابی، در دوره اشتغال در کار پس از اتمام تحصیلات، هنگام پذیرفتن مسئولیت بزرگ خلعید از شرکت غاصب نفت زمان حکومت ملی آقای دکتر مصدق، دوران مبارزات سیاسی و اجتماعی او و تشکیل جمعیت نهضت آزادی ایران به اتفاق مرحوم آیت الله طالقانی و مرحوم آقای دکتر سحابی و طرز رفتار سیاسی، نوشتهها، پیشنهادها و راهکارهایی که در هر دوره به سران حکومت ارائه کردهاست، در زندان رفتن و تبعید او در گوشه زندان برازجان، آزادی بعد از این دوره، دوران تصدی نخست وزیری او و طرز رفتارش با اطرافیان و مردم، دوران اهانتها و ناراحتیها و گرفتاریها و بدرفتاریهای به او بعد از نخست وزیری تا تحمل زندان رفتن دوستان و یاران نزدیک حتی فرزند برومندش (۱۳۶۹) در مدت چندین ماه در تمام این مقاطع زمانی کوچکترین انحراف و تغییری در حرکات و سکنات و افکار و عقاید او و ادامه خدمات فرهنگی و سیاسی و اجتماعی او در طریق مصالح مردم و مملکت بیکم و کاست شما نمیبینید. در طول دبیر کلی نهضت آزادی ایران نمونه و اسوه کار دستهجمعی و قبول الزامات آن و تبعیت از رأی اکثریت بود.
رفتار و گفتار و منش زندگانی او و برخوردش با دوستان و مردم حتی زیردستان در سمت نخست وزیری عیناً همان بود که قبل یا بعد از آن سمت بود. گر چه کسالت قبلی او هنگامی روی داد که از اوضاع نابسامان مملکت بسیار ناراحت و نگران آینده کشور بود اما همین امر نشان ظرفیت او و به فرمایش امام صادق(ع) خویشتنداری او بود.
خدایش رحمت کناد که برای فرزندان و دوستان خود درس عملی و گرانقدر بود علاوه بر طلب آمرزش و علو درجات برای مهندس بازرگان از خداوند مهربان میخواهیم که ما را به همان ظرفیت و خویشتن داری مستقیم بدارد. آمین
بیتی از سعدی در ختام مقال عرض کنم :
ظالم برفت و قاعده زشت از او بماند عادل برفت و نام نکو یادگار کرد
والسلام علیکم
صدر حاجسید جوادی