گزارش مراسم نکوداشت دهمین سالگرد شادروان مهندس مهدی بازرگان
در مقبره بیات قم و دیدار با آیت الله العظمی منتظری
بزرگداشت بازرگان در قم
اعضای خانواده مهندس بازرگان به همراه جمعی از همفکران و علاقهمندان آن مرحوم روز جمعه با حضور بر مزار وی در قم یادش را گرامی داشتند و با آرمانهای او تجدید میثاق کردند.
در ابتدای این مراسم هادی قابل رئیس جبهه مشارکت قم با تبریک عید قربان به تشریح ویژگیهای شخصیتی مهندس مهدی بازرگان پرداخت و گفت: ویژگی خاص بازرگان ایمان وی بود که در تمام زندگی چه در خارج و چه در داخل کشور، از اعتقاداتش فاصله نگرفت و این ثبات ایمان و اعتقاد از باور یقین آن مرحوم برخاسته بود و وی بر این باور بود که باید دیدها را در جامعه نسبت به دین تغییر داد.
قابل، آشتی بین علم و دین را از اهداف بازرگان ذکر کرد و گفت: او به حقیقت درک کرده بود که انحطاط جوامع اسلامی و از جمله ایران به طور اخص به خاطر برداشتهای ذهنی از دین که در مقابل علم و علوم تجربی قرار میدادند، باعث عقبافتادگی شده است. وی در جهت ایجاد پل ارتباطی و تعامل بین علم و دین قدم برمیداشت.
وی با استناد به سخنی از بازرگان در کتاب راه طی شده گفت: بازرگان معتقد به دین اسلام و آموزههای دینی بود و درد جامعه را خوب میشناخت و درک میکرد و سعی میکرد تعارضی که متاسفانه در بسیاری محافل مذهبی آن زمان بین علم و دین بیان میشد و علم را به خاطر دین میکوبیدند را صفر کند که در این راه موفق نیز شد و دیری نپایید که این اندیشه فراگیر شد.
قابل نگاه دیگر بازرگان را در عرصههای زندگی و فعالیت اجتماعی «آخرتمحوری» ذکر کرد و گفت: بازرگان به ادای حقوق همه افراد، محبت، اصلاح امور افراد جامعه و باقیالصالحات میپرداخت و به آباد کردن دنیای دیگران میاندیشید؛ آبادگری ظاهری نبود بلکه آبادگری واقعی بود و در حقیقت معتقد به این بود که حرکت فی سبیلالله حرکت فیسبیلالناس است.
قابل در ادامه گفت: متاسفانه در باور نسل جوان ما نسبت به دین خدشه وارد شده است و به شکلی دینگریزی محسوس شده است و این خطری است که جامعه ما را تهدید میکند، مسئولان این مملکت کمی فکر کنند و ببینند که در این امر چقدر موثر بودهاند.
وی افزود: بیاییم کار و عمل ۲۵ ساله را بررسی کنیم و آیا این برخوردها براساس اعتقادات دینی بوده است یا هوای نفس؟
و آیا با این برخوردها باورهای دینی را محکم کردهایم؟
قابل خطاب به رئیس قوه قضائیه گفت: آقای هاشمیشاهرودی آنچه که دستگاه قضایی در طول هشت سال اصلاحات با فعالان سیاسی، علمی، فرهنگی کرده است در جهت مبانی دینی بوده است یا تخریب مبانی دینی جامعه؟ شما حیثیت این مملکت را در سطح جهان بر باد دادهاید، شما فشار جوامع بینالمللی را به دلیل نقص حقوق بشر به همراه آوردید.
وی در مورد احضار شیرین عبادی گفت: این قدرت دستگاه قضایی است که یک روز شیرین عبادی را احضار میکند و فردا میگوید «کی بود، کی بود، من نبودم» و پروندهای وجود ندارد.
وی افزود: آقای شاهرودی، آنچه با جوانانی که آیندهسازان این مملکت هستند برخورد میشود و آن وبلاگنویسان به شما گفتند، در کجای اسلام، اعتقادات دینی وجود دارد که به یک زن فشار آورده شود تا از او اعتراف کار خلاف اخلاقی که انجام نداده را بگیرند؟ و براساس چه معیار و میزان این کارها انجام میشود؟ برای چه؟ برای آخرت یا برای چهار روز بیشتر در قدرت بودن؟
قابل در ادامه گفت: من آخوند با وجود این برخوردهای انجام شده چگونه میتوانم از خدا، پیغمبر و آخرت برای نسل جوان بگویم؟
وی به ویژگی دیگر بازرگان یعنی «ایرانی» بودن اشاره کرد و تمام فعالیتهای او را در چارچوب مصالح و منافع کشور ارزیابی کرد و گفت: بازرگان هرگز با کشور، ملت و نیاز جامعه خود قهر نکرد و حتی زمانی که از دولت موقت استعفا داد، قهر و عافیتطلبی نکرد، بلکه باز در عرصه بود، وارد مجلس شد و سپس همچنان بهعنوان یک منتقد ماند و همچون عافیتطلبان نبود که بگذارد و از کشور برود.
رئیس جبهه مشارکت قم «مبارزه با استبداد» را از ویژگیهای دیگر مهندس مهدی بازرگان برشمرد و به سخنان وی استناد کرد و گفت: بازرگان معتقد بود که استبداد به دلیل سابقه ۲۵۰۰ ساله در فرهنگ ما رسوخ کرده است، لذا همچنان میبینم که برخی افراد در انتخابات به دنبال قهرمان هستند و این نظر از فرهنگ استبدادی نشات میگیرد.
وی در ادامه گفت: زنده ماندن نام بازرگانها مرهون ثبات اعتقاد و ایمان است و آنان در تاریخ باقی خواهند ماند.
ابراهیم یزدی دبیرکل نهضت آزادی ایران، سخنران بعدی مراسم بود که در پشت تریبون قرار گرفت و موضوع سخن خود را «بازرگان و پارادوکس ایران» نامید. وی گفت: علمای فن عوامل ضروری برای توسعه را، سرزمین وسیع با آب و هوای چهارفصل، منابع سرشار انسانی و طبیعی میدانند و با وجود اینکه ایران تمام شرایط توسعه را دارد ولی با این وجود عقبمانده و توسعهنیافتهایم.
وی در ادامه گفت: ایرانیان مقیم آمریکا که متاسفانه بعد از سال ۵۷ تعدادشان افزایش یافت دومین اقلیت قومی در آمریکا هستند که درآمد بالا دارند و آمار تحصیلکردههای دانشگاهی در آمریکا ۱۷ درصد و یهودیان ۳۵ درصد و ایرانیان مقیم آمریکا ۷۵ درصد است.
پس چگونه است که با وجود این استعدادهای نیروی انسانی توسعه نیافتهایم و چرا استعدادها درون ایران عقیم است و با خروج از ایران شکوفا میشود؟
یزدی فلسفه سیاسی بازرگان را در ۳۰۰ اثر علمی، دینی، سیاسی و اجتماعی پاسخ به سئوالات عدم توسعهنیافتگی ایران دانست و افزود: بازرگان عقیده داشت که استبداد ۲۵۰۰ ساله باعث شد تا استبداد در ایران تبدیل به فرهنگ شود و تمام این مسائل ناشی از استبدادزدگی در کشور ماست.
دبیرکل نهضت آزادی ایران بنابر نظرهای بازرگان، درون هر فرد ایرانی را یک شاه کوچک ذکر کرد و گفت: اگر فضایی ایجاد شود، این شاه کوچک شاهنشاه میشود و بازرگان برای مبارزه با روحیه استبداد دو راهکار داشت، اول آگاهی بر نقاط ضعف خودمان و دوم اراده قاطع جمعی در خلقیات و مناسبات. هر چند خود تا زمانی که به این موارد عمل نمیکرد به ما نمیگفت.
وی در ادامه با ارائه گزارشی از جمله مرکز پژوهشهای مجلس ششم با حضور ۱۸ اقتصاددان بزرگ ایرانی، از قول دکتر درخشان گفت: بنابر نظر ایشان توسعهنیافتگی امری چندوجهی است که توسعهنیافتگی اقتصادی را میتوان در عدم توسعه فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جستوجو کرد.
یزدی نظر دکتر علی صادقی تهرانی را مهمترین و واقعبینانهترین نظر دانست و به بیان آن نظر پرداخت و گفت که ایشان معتقدند که فقدان نهادهای مدنی برای برنامهریزی و عدم وجود احزاب باعث بینظمی میشود و چون ما نظمپذیر نیستیم، سخن از برنامهریزی بیهوده است.
یزدی در ادامه گفت: باید در نهایت بین مردمسالاری و حکومت فردی، صنفی، گروهی و طبقاتی یکی را انتخاب کنیم تا توسعه پیدا کنیم وگرنه نمیتوان وارد عرصه توسعه شد ولی به ابزار آن تمکین نکرد. وی عناصر اصلی توسعه را انباشت سرمایه، مدیریت، اطلاعات و نیروی انسانی ذکر کرد و آن را بلندمدت و محتاج زمان دانست و در ادامه مهمترین بحث تحول فرهنگی را برشمرد و گفت: علم، برابری انسانها، احترام به حقوق دیگران، اعتقاد به توسعه اقتصادی و مشارکت مردم در تمام امور جامعه از اعتقادات اصلی تحول فرهنگی است.
وی ناامنی را در این دوران به دولتها منتسب کرد و تنها راه مبارزه با عدم امنیت را حکومت کردن مردم بر سرنوشت خویش دانست و توسعه اقتصادی را بر دو محور انباشت سرمایه و جذب سرمایه که با امنیت شکل میگیرد، برشمرد و گفت: توسعه سیاسی و اقتصادی مقدم بر توسعه انسانی است. یزدی در پایان از خانوادههای فعالان سیاسی و زندانیان سیاسی همچون همسر زنده یاد بازرگان تقدیر و تشکر کرد و آنان را همچون «هاجر» توصیف کرد و از فعالان سیاسی خواست تا مراسمهایی نیز در بزرگداشت همسر فعالان سیاسی وخانواده زندانیان سیاسی برگزار کنند.
دیدار با آیتالله العظمی منتظری
دکتر ابراهیم یزدی دبیرکل نهضت آزادی ایران، مهندس محمد توسلی و مهندس هاشم صباغیان از اعضای ارشد نهضت آزادی ایران وجمعی از اعضا وعلاقمندان که در مراسم بزرگداشت دهمین سالگرد درگذشت مهندس بازرگان در قم شرکت کرده بودند با حضور در بیت آیتالله منتظری با وی دیدار کردند.
آیتالله منتظری در این دیدار با بزرگداشت یاد مهندس بازرگان به خطبه ۲۱۰ نهجالبلاغه اشاره کرد و گفت: مرحوم بازرگان از افرادی بود که اگر مطلبی را درک میکرد که حق است بر روی آن استقامت میکرد.
آیتالله منتظری در ادامه با ذکر آیاتی از سوره بقره به مشخصههای منافقان اشاره کرد و گفت: مرحوم بازرگان کسی نبود که هر روز روشش عوض شود و چیزی بگوید که دیگران خوششان بیاید.
ایشان با تاکید بر اینکه دنبال حق و حقیقت و اهل مطالعه باشیم، گفت: مرحوم بازرگان واقعاً الگو بود و خوب است که همه از ایشان درس بگیرند.
ایشان نسبت به قرآن زحمت کشیده بود و در عین حال آنچه میفهمید اهل عمل بود.
آیتالله منتظری در ادامه از فعالیتهای دکتر یزدی در راه تبلیغ اسلام قدردانی کرد.
در ادامه این دیدار مهندس توسلی گزارشی از برگزاری همایش دو روزه علمی – فرهنگی مهندس بازرگان ارائه کرد و در پایان مجموعه آثار منتشر شده مهندس بازرگان را به آیتالله منتظری به رسم یادبود اهدا کرد.