زندگینامه دکتر ابراهیم یزدی
زنده‌یاد دکتر ابراهیم یزدی در سوم مهر ماه ۱۳۱۰، در شهر قزوین، در یک خانواده مذهبی متوسط به دنیا آمد و و در پنجم شهریور ۱۳۹۶ وفات یافت.
ابراهیم یزدی در سال ۱۳۱۶ همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد. تحصیلات ابتدایی را در دبستان‌های مولوی (بازارجه مُعیر‌الدوله) و ادب (پشت مسجد سپهسالار) و تحصیلات متوسطه را در دبیرستان دارالفنون و تحصیلات عالیه را در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۲ به اتمام رسانید. در سال ۱۳۲۶، با مرحوم مهندس بازرگان آشنا شد و طی بیش از ۶۰ سال در زمینه‌های مختلف اسلامی، سیاسی، علمی و اداری، در داخل و خارج از کشور به‌طور مستمر فعال بوده است. خلاصه‌ای از خدمات و فعالیت‌های اداری، علمی،فرهنگی و سیاسی دکتر یزدی به قرار زیر است.گ
سمت‌ها، فعالیت‌ها و خدمات اداری، علمی و دانشگاهی
کارمند ارشد سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران در بخش دارویی و مدیر داروخانه‌های این سازمان در بیمارستان هدایت دروس، درمانگاه حسین‌آباد شهر ری و درمانگاه مرکزی، تهران. (۱۳۳۱ـ۱۳۳۶)
مدیر تولید در شرکت سهامی تولیددارو (۱۳۳۲ـ۱۳۳۹)
دستیار افتخاری بخش زهرشناسی و مواد غذایی در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران (۱۳۳۲ـ۱۳۳۶)
گذراندن دوره‌های تخصصی در مراکز علمی آمریکا
عضو هیأت آموزشی و پژوهشی دانشگاه فرلی دیکنسون (نیوجرسی) و دانشیار بخش‌های فارماکولوژی و پاتولوژی دانشکده پزشکی بیلور (هیوستون) و رئیس آزمایشگاه‌های زهرشناسی، میکروب‌شناسی و پارازیتولوژی وی ـ ای (هیوستون). (۱۳۴۱ـ۱۳۵۷)
عضو انجمن‌های تخصصی نظیر انجمن پژوهشگران سرطان، آکادمی علوم (نیویورک) و اکادمی بین‌المللی پاتولوژی.
مدیر علمی ـ فنی شرکت سهامی ایران داروک (از ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۸)
مشاور سازمان جهانی بهداشت، ۱۳۷۱
ایراد سخنرانی‌های علمی در سمینارها و کنگره‌های ملی و بین‌المللی در رشته تخصصی ژنتیک ملکولی و شناخت مولکولی سرطان و چاپ ده‌ها مقاله علمی در نشریات معتبر جهانی
برخی از تألیفات و ترجمه‌های علمی و تخصصی چاپ شده دکتر یزدی به فارسی عبارتند از: مبانی ژنتیک ملکولی، تغییرات جهشی در ماده ژنتیک و جهان شگفت‌انگیز مغز
فعالیت‌ها و خدمات فرهنگی ـ اسلامی
انتشار مجله «دانش‌آموز» (۱۳۲۶)
عضو شوراهای مرکزی و هیأت اجرایی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران (۱۳۲۸ تا ۱۳۳۶)
عضو هیأت تحریریه مجله‌های «فروغ علم» و «گنج شایگان»، ارگان انجمن اسلامی دانشجویان
همکاری قلمی با نشریه «مهد علم» و «دانش‌آموزان و دانشجویان فارس» (۱۳۲۹ـ۱۳۳۴)
عضو هیأت مؤسس انجمن اسلامی پزشکان ایران (۱۳۳۷)
عضو نهاد مکتب، تربیتی، اجتماعی و عملی یا «متاع» در۱۳۳۵به ابتکار زنده‌یاد مهندس مهدی بازرگان و با شرکت آیت‌الله مرتضی مطهری، احمد آرام، دکتر کاظم یزدی، دکتر مهدی حائری یزدی، کاظم حاج طرخانی، مهندس مصطفی کتیرائی و …
عضو هیأت مؤسس و هیأت دبیران انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا، انجمن اسلامی پزشکان در آمریکای شمالی و کانادا، انجمن اسلامی جامعه‌شناسان و متخصصین علوم سیاسی آمریکا و مؤسس انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه آمریکایی بیروت (۱۳۴۵). ایراد سخنرانی‌های متعدد در نشست‌های سالانه این انجمن‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی و چاپ مقالات متعدد در موضوعات علمی ـ اسلامی در نشریات ارگان این انجمن‌ها.
مؤسس و رئیس جامعه اسلامی شهر بزرگ هیوستون و بنیانگذار اولین مسجد و مرکز اسلامی تگزاس و ناشر روزنامه «صدای اسلام»، ارگان این جامعه به زبان انگلیسی (۱۳۴۷ ـ ۱۳۵۷)
نماینده ویژه آیت‌الله خمینی در خارج از کشور برای دریافت وجوهات شرعی با اجازه هزینه کردن بخشی از آن (۱۳۵۱)
مؤسس و رئیس هیأت امنای مؤسسه اسلامی فیلینگ و دفتر پخش کتاب و ناشر ده‌ها کتاب اسلامی به زبان‌های فارسی و انگلیسی (۱۳۴۸ تا ۱۳۵۷)
مسئول اجرای طرح معرفی اسلام و آموزش به محرومان رنگین‌پوست در آمریکا، بخصوص در زندانها (۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷)
عضو کمیته تفاهم میان ادیان بزرگ الهی (اسلام، یهودیت و مسیحیت)
ایراد سخنرانی و مصاحبه‌های متعدد در دانشگاه‌ها و رادیو و تلویزیون آمریکا درباره اسلام و مسلمانان و چاپ ده‌ها مقاله و کتاب علمی به زبان‌های فارسی و انگلیسی که از جمله آنها می‌توان «خدا در ناخودآگاه»، «بیماری‌های قلب آدمی»، «نفت در جهان اسلام»، «جنبش‌‌های اسلامی، چالش‌ها و بحران‌ها» و «خطی در دریا: مرج‌البحرین» را نام برد.
فعالیت مذهبی
ابراهیم یزدی در خلال زندگی در آمریکا، در حالی که در دانشگاه «بیلر» درس می‌خواند به تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا، انجمن اسلامی پزشکان آمریکا و کانادا پرداخت. او مؤسس اولین مسجد شهر هوستون بود و همچنین از مؤسسان «جامعه مسلمانان هوستون» و نخستین رئیس آن به‌شمار می‌رود که بزرگترین سازمان اسلامی در آمریکا به‌شمار می‌آید. وی عضو هسته مرکزی بسیاری از تشکلهای دانشجویی مسلمان در آمریکا بوده‌است. تعدادی از آنان حال جزو رهبران و دولتمردان برجسته کشورهای مسلمان دنیا به‌شمار می‌روند. همانند رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، ماهاتیر محمد نخست‌وزیر مالزی، وان عزیزه وان اسماعیل معاون وی، حسن الترابی از دولتمردان سودان و عزالدین عراقی از فعالان دموکرات در عراق هستند .او متناوباً کلاسهای قرآن هفتگی در منزل خود برگزار می‌کرد و جزوات و کتابهای اسلامی زیادی منتشر کرده‌است.
فعالیت‌های سیاسی
- عضویت در نهضت خداپرستان سوسیالیست (۱۳۲۶)
- عضو هیأت دبیران سازمان (صنفی) دانشجویان دانشگاه تهران و عضو هیأت تحریریه نشریه «دانشجویان»، ارگان آن سازمان. هدایت مبارزات دانشجویان ملی در جنبش ملی شدن صنعت نفت (۱۳۳۳ـ۱۳۳۵)
- عضو فعال در نهضت مقاومت ملی، بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بخصوص در کمیته‌های دانشگاه، شهرستانها، انتشارات، سیاسی و اجرایی و عضو هیأت تحریریه و ناشر روزنامه «راه مصدق» (۱۳۳۲ـ۱۳۳۹)
- عضو کمیته ویژه انتخابات جبهه ملی (دوم) (۱۳۳۹)
- دبیر شورای مرکزی جبهه ملی ایران، شاخه آمریکا و عضو هیأت اجرایی و مسئول تشکیلات جبهه، عضو هیأت تحریریه مجله «اندیشه جبهه» ارگان جبهه ملی با همکاری دکتر چمران، دکتر شایگان، دکتر نخشب، و … ۱۳۴۰ ـ ۱۳۴۴)
- عضو هیأت مؤسس و رئیس شورای مرکزی نهضت آزادی ایران در خارج از کشور (به همره دکتر مصطفی چمران، دکتر علی شریعتی، صادق قطب‌زاده، پرویز امین و …) و مسئول انتشار ماهنامه «پیام مجاهد» ارگان نهضت آزادی ایران خارج از کشور و نگارش ده‌ها مقاله سیاسی تحلیلی در پیام مجاهد و انتشار کتابهای سیاسی و تحلیلی در زمینه مبارزات سیاسی توسط نهضت آزادی در خارج از کشور در سال‌های قبل از انقلاب (۱۳۴۱ـ ۱۳۵۷)
- مشارکت در تاسیس و عضویت در کادر رهبری سازمان مخصوص اتحاد و عمل (سماع)، تشکیل‌دهنده اولین پایگاه آموزش جنگ‌های مسلحانه برای مبارزه با استبداد سلطنتی، ابتدائاً در مصر و سپس در جنوب لبنان. (۱۳۴۴ـ۱۳۴۶) با همکاری دکتر چمران، مهندس توسلی و …
- عضو شورای انقلاب اسلامی ایران (۱۳۵۷)
- معاون نخست‌وزیر در امور انقلاب، در دولت مرحوم مهندس بازرگان (۱۵ بهمن ۱۳۵۷ تا ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸)
وزیر امور خارجه در دولت مهندس - بازرگان (۱۳۵۸)
- نماینده ویژه رهبر فقید انقلاب در حل مشکلات و بحران‌های استان‌های ایران (۱۳۵۸ و ۱۳۵۹)
- سرپرست مؤسسه کیهان (۱۳۵۸ و ۱۳۵۹)
- نماینده مردم تهران در دوره اول مجلس شورای اسلامی، عضو کمیسیون‌های تحقیق، امور خارجه، بهداشت و درمان و بازرگانی خارجی (۱۳۵۹ ـ ۱۳۶۳)
- عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران، بعد از انقلاب، رئیس دفتر سیاسی آن (از ۱۳۵۹)
- دبیرکل و رئیس شورای مرکزی نهضت آزادی ایران، بعد از درگذشت شادروان مهندس بازرگان (از بهمن ۱۳۷۳ تا پایان عمر)
- ایراد سخنرانِی‌های متعدد در ایران و سایر کشورها در زمینه تحلیل علمی ـ سیاسی از اوضاع ایران و جهان و چاپ ده‌ها مقاله و کتاب در این مورد که برخی از آنها عبارتند از:
1. شورشگری و ضدشورشگری.
2. جنگ بی‌پایان، آمریکا در تدارک ویتنام‌های دیگر
۳. بررسی سفر هایزر به ایران
۴.آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها
۵. زندگینامه دکتر مصطفی چمران، و
۶. جنبش دانشجویی در دو دهه ۲۰ و ۳۰ - مجموعه آثار شامل مقالات، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها از ۱۳۳۲ تا ۱۳۹۳ در ۱۵ جلد
- خاطرات با عنوان شصت سال صبوری و شکوری در ۹ جلد
دکتر ابراهیم یزدی پس از دولت موقت در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده مردم تهران انتخاب شد و از سال ۱۳۷۱ به بعد در عموم دوره‌های انتخاباتی مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری ثبت نام می‌کرد و همواره از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت می‌شد.
دکتر ابراهیم یزدی از بانیان گفتمان اصلاح‌طلبی پس از انقلاب به شمار می‌رود که همراه با مهندس مهدی بازرگان و دیگر یاران‌شان در نهضت آزادی ایران در گسترش اندیشه آزادی‌خواهی و تحولات فکری و سیاسی منجر به دوم خرداد ۱۳۷۶ فعالیت موثر داشت و تا واپسین روزهای زندگی به مشی اصلاح‌طلبی، استبدادستیزی و تلاش برای استقرار حاکمیت ملت باور و اهتمام داشت و بنا بر همین فعالیت‌ها به دفعات بازداشت و تحمل حبس کرد.
نخستین بازداشت دکتر ابراهیم یزدی در سال ۱۳۷۷ و مقارن با برگزاری کنفرانس کشورهای اسلامی در تهران و به مدت حدود دو هفته اتفاق افتاد. در جریان بازداشت‌های گسترده اعضای نهضت آزادی ایران و فعالان شورای ملی مذهبی، دکتر یزدی برای درمان بیماری سرطان در آمریکا حضور داشت، اما برای وی حکم بازداشت صادر شد و دکتر یزدی به رغم مخاطرات و تهدیدهای امنیتی که از سوی مقامات رسمی و قضایی اعلام شده بود، به محض پایان دوره درمانی در ۱۳۸۱ به ایران بازگشت که متعاقب آن، بازجویی‌های دادگاه انقلاب آغاز و پس از ۵۲ جلسه منجر به صدور حکم طویل‌المدت حبس شد.
مشارکت در تاسیس جمعیت دفاع ازآزادی و حاکمیت ملت در سال ۱۳۶۵، جمعیت تلاشگران تامین آزادی انتخابات در سال ۱۳۷۴در جریان انتخابات مجلس پنجم و انتخابات ریاست جمهوری دوم خرداد ۱۳۷۶، ائتلاف نیروهای ملی_ مذهبی در جریان انتخابات ششمین دوره مجلس شورای اسلامی، همکاری موثر با ستاد انتخاباتی دکتر مصطفی معین در ۱۳۸۴ و ابراز نگرانی شدید از روی کار آمدن احمدی‌نژاد و همکاری با نهادهای جامعه مدنی مانند انجمن حمایت از حقوق زندانیان به مدیریت آقای عمادالدین باقی، کانون مدافعان حقوق بشر، شورای ملی صلح و کمیته انتخابات آزاد، سالم و عادلانه از دیگر فعالیت‌های ایشان از ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۸ به شمار می‌رود.
دکتر یزدی در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، به دفعات نقدهای جدی بر عملکرد این دولت ارایه داد و حتی طی نامه‌ای به رییس مجلس وقت، خواهان طرح عدم کفایت او شد و هشدار داد که تداوم این وضعیت، لطمات بازگشت‌ناپذیر و مخاطره‌آمیزی برای ایران و نظام جمهوری اسلامی ایران در پی خواهد داشت. تلاش پیگیر و توام با ابتکار عمل برای تاسیس جبهه دموکراسی و حقوق بشر پس از سال ۸۴ ، طرح پیشنهاد نظارت بین‌المللی بر انتخابات مجلس هشتم و ریاست جمهوری ۱۳۸۸ و تبیین نظریه بازگشت به پیش‌نویس قانون اساسی اول از جمله ابتکارات سیاسی ایشان بود که موجبات فشارهای امنیتی بر وی و نهضت آزادی ایران را فراهم آورد.
دکتر ابراهیم یزدی دیگر بار، متعاقب فضای امنیتی پس از انتخابات ۱۳۸۸ به مدت حدود دو ماه بازداشت شد و بار دیگر در سال ۱۳۸۹ به مدت ۶ ماه به اتهام شرکت در نماز جمعه غیرقانونی در اصفهان بازداشت شد و مدتی نیز در خانه امن وزارت اطلاعات محبوس شد. ابتلا به بیماری شدید قلبی، نتیجه تضییقات امنیتی در زندان اوین و بی‌توجهی متعمدانه ماموران وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی به علائم بیماری بود که در نهایت، منجر به عمل قلب باز شد. در مدت بازداشت دکتر یزدی، جمع زیادی از فعالان سیاسی و مدنی و حقوق بشری در ایران و خارج از کشور و شماری از شخصیت‌های علمی فعال در نهادهای بین‌المللی نسبت به بازداشت ایشان اعتراض کرده و در خصوص سلامتی وی ابراز نگرانی کردند.
دکتر یزدی پس از آزادی در ۱۳۸۹ به رغم بیماری جدی و ضعف جسمانی که بر وی حادث شده بود، به تدوین خاطرات سیاسی و تکمیل مجموعه آثار خویش اهتمام کرد و با وجود فضای شدید امنیتی که بر ایشان اعمال و حتی گاهی از رفت و آمد نزدیکان و علاقمندان ایشان جلوگیری می‌شد، نامه‌هایی به راشد الغنوشی، خانم آنگ سان سوچی، سید محمد خاتمی و محمدجواد حجتی کرمانی نوشت و منتشر کرد که حاوی نکات اساسی در مسیر تحولات سیاسی ایران بود.
دکتر ابراهیم یزدی به رغم دستور اکید وزارت اطلاعات مبنی بر عدم هرگونه فعالیت انتخاباتی و مشارکت سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ در صف حسینیه ارشاد حضور یافت و با استفاده از رسانه های داخلی و خارجی مردم را به مشارکت در انتخابات تشویق کرد.
دکتر ابراهیم یزدی از جمله مشوقان جدی سازوکارهای جمعی و فعالیت‌های جبهه‌ای بود و به همین سبب، در همکاری‌های جمعی احزاب اصلاح‌طلب در دو برهه ۱۳۹۴ و ۱۳۹۶ به شدت فعال بود و با وجود بیماری شدید و در شرایطی که حتی قادر به راه رفتن نبود، در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ با ویلچیر در حوزه انتخاباتی حسینیه ارشاد حضور یافت و به دکتر حسن روحانی رای داد.
علائم بازگشت بیماری سرطان از اواسط ۱۳۹۴ دیده شد و به تدریج پیشرفت کرد و در نهایت، منجر به درگذشت این رجل ملی و اسلامی در ۵ شهریور ۱۳۹۶ شد. پیام‌های گسترده تسلیت به این مناسبت از سوی شخصیت‌های علمی و سیاسی در ایران و برخی کشورها صادر و برای خانواده ایشان و نهضت آزادی ایران ارسال شد و در مجلس ترحیم نیز، انبوهی از شخصیت‌های سیاسی و برخی اعضای دولت حضور یافتند.
دکتر یزدی متأهل و صاحب دو پسر و چهار دختر است. همسر وی آذربایجانی‌تبار و فرزند مرحوم میرزا محمدباقر طلیعه است که از آزادیخواهان برجسته صدر مشروطیت و از قضات خوشنام دادگستری بود.
فعالیت‌ها و مبارزات سیاسی، اسلامی و علمی دکتر یزدی در سطح ملی و بین‌المللی به حدی گسترده است که او به‌عنوان یک شخصیت سیاسی و دینی در ایران و جهان اسلام معروف و شناخته شده می‌باشد.
درگذشت
دکتر ابراهیم یزدی در واپسین ساعات روز پنجم شهریور ۱۳۹۶، در سن ۸۵ سالگی درگذشت.
