چالش های تنظیم بودجه شهرداری
محمد توسلی
تنظیم بودجه شهرداری تهران در شرایط کنونی با بدهی های سنگینی از جمله ۵۰ هزار میلیارد تومان، با چالش های جدی روبروست. در آمد های عمدتا ناپایدار و عدم تحقق کمک های دولت، بخشی از این چالش ها را به خود اختصاص داده است.سوال اصلی پیش روی اعضای محترم شورای شهر و مدیریت جناب دکتر حناچی که در این شرایط خطیر قبول مسئولیت کرده اند و جا دارد در همین جا ضمن خدا قوت به ایشان تبریک بگویم؛ این است که چه راهکار راهبردی برای خروج از این بحران وجود دارد؟
شاید مقایسه شرایط مدیریت شهرداری در دوسال اول انقلاب با شرایط کنونی دست کم بخشی از ریشه های این بحران را نشان دهد. در آن سال جمعیت شهر حدود ۵ میلیون نفر، بودجه شهرداری ۵/۲ میلیارد تومان و تعداد کارکنان حدود ۵ هزارنفر بود.با همان تعداد نیرو و امکانات ، حجم کارهای انجام شده در آن دوران بحرانی قابل توجه بود؛ زیرا هزینه های جاری و مقدار حقوقی که پرداخت میشد زیاد نبود و گردش مالی کاملا شفاف بود. به عنوان مثال شهردار تهران و معاونانش ماهانه فقط ۱۰ هزار تومان ( حدود ده درصد حقوق و مزایای شهردار قبل از انقلاب) به عنوان حقوق و مزایا دریافت میکردند. و نهایتا در دیماه سال ۵۹ که شهرداری را رسما به آقای زوارهای تحویل دادیم در صندوق شهرداری بیش از۶۰۰ میلیون تومان موجودی داشتیم. اما در شرایط کنونی با جمعیت حدود ۵/۸ میلیون نفر و تعداد کارکنان حدود ۷۰ هزار نفر و بودجه رسمی حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان، حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان بدهی حاصل شده است. اگر در طول چهار دهه گذشته میزان تورم هزینه ها را به عنوان یک واقعیت بپذیریم اما آیا تورم بیش از ده برابر تعداد کارکنان هیچ تناسبی دارد؟ راهکار راهبردی برای خروج از این بحران، اصلاح ساختار اقتدارگرا در مدیریت شهری است. باید مدیریت شهری بر اساس تجربه حد اقل در شهرهای کشورهای در حال توسعه به نحوی اصلاح شود که عملا کار به دست خود مردم سپرده شود. در این راستا نگاه ما از ابتدای انقلاب این بود که مدیریت اجرایی شهرداری کوچک، چابک و توانمند شود و با اجرای قانون مدیریت واحد شهری و مشارکت مردم از سطح محلات، مناطق و کلان شهری در پارلمان شهری تحولی در مدیریت و تقسیم کاری بین شورا ها و مدیریت اجرایی شهر شکل بگیرد تا با توجه به تجربهکشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مانند ترکیه، هند، مالزیو… در ایران هم اجرا شود.
ما همانطور که خانه خودمان را اداره میکنیم باید بتوانیم شهر خودمان را هم اداره کنیم. همه این منطق را میپذیرند. اما باید پرسید کدام شهر؟ شهری که مردم عملا در اداره آن مانند خانه خودشان مشارکت داشته باشند و هزینه های آن را هم تقبل کنند. من بین سالهای ۱۳۴۱ و۱۳۴۶ که برای ادامه تحصیل در خارج کشور از جمله آلمان بودم شاهد بودم که مردم بطور شفاف هزینه های شهری را می دیدند و با آگاهی سهم خود را پرداخت می کردند. با توجه به شرایط بعد از انقلاب و تحولی که در خلق و خوی مردم بوجود آمده بود ما هم به دنبال اجرا این طرح و پاسخ به مطالبات مردم بودیم. اما بعد از خشونت های خرداد ۶۰ و آغاز جنگ تحمیلی این مطالعات و برنامه ها به دست فراموشی سپردهشد. البته در سال ۱۳۹۳ بر اثر ضرورت های پیش آمده در مدیریت کلانشهر ها همین برنامه با عنوان لایحه مدیریت یکپارچه شهری مجددا در دستور کار وزارت کشور دولت آقای روحانی قرار گرفت اما مجددا ظاهرا متوقف مانده است. یکی از مشکلات تنظیم بودجه شهرداری در شرایط کنونی کاهش در آمد های ناشی از ساخت و ساز ها و تراکم فروشی های بی رویه دوره های قبلی است که حدود ۷۰ در صد بودجه را تامین می کرده است. بعد از جنگ تحمیلی سازمان شهرداری توسعه پیدا کرد و با فروش بیرویه تراکم در دوره آقای کرباسچی و بعد با شتاب بیشتر در دوره آقای قالیباف ادامه پیدا کرد که به نظر بنده با هیچ هزینه ای امکان جبران خسارت های آن دوران، وجود ندارد. بنابر این در شرایط کنونی راهکاری جز برنامه ریزی برای اصلاح ساختار مدیریت شهری بطوری که مردم خود در مدیریت شهری بصورت قانونمند مشارکت داشته باشند و پرداخت هزینه ها را هم تقبل کنند، وجود ندارد. البته دولت هم به دلیل اینکه هزینههای سنگینی بر شهر تحمیل میکند باید بخشی از این مخارج را تامین کند. با توجه به این که شهرداری سایر شهر ها به ویژه شهر های بزرگ معمولا کلانشهر تهران را الگو قرار می دهند؛ امیدوارم مدیریت آقای دکتر حناچی شهردار محترم با همکاری شورا محترم شهر تهران عزمی جدی برای برنامه ریزی اصلاح ساختار مدیریت شهرداری تهران داشته باشند و بتوانند بودجه شهرداری را برای مردم آنچنان شفاف کنند که شهروندان با احساس مشارکت سهم خود را در پرداخت هزینه های شهری تقبل کنند.