ایران و بحران سوریه
۲۱ شهریور , ۱۳۹۲
مهدی نوربخش
تحولات چند روز گذشته در رابطه با بحران سوریه، فرصتهای سیاسی مغتنمی را برای ایران بوجود آورده است. برای کشوری که مورد حمله شیمیایی عراق، با کمک آمریکا، قرار گرفته است، این فرصتی است که بتواند نقش مهمی را در از بین بردن اسلحههای کشتار جمعی در خاورمیانه ایفا نماید. حمایت فعال از پیشنهاد وزیر امور خارجه آمریکا که با حمایت روسیه و جامعه بین المللی روبرو گردیده است نه تنها در جهت منافع ملی و اخلاقی ایران میباشد، که به اعتبار ایران در جامعه بین الملل و حل مناقشات ایران با غرب بر روی برنامه هسته ای کشور کمک نموده و از درگیری جنگ دیگری در خاور میانه جلوگیری بعمل خواهد آورد.
دولت سوریه که تا بحال اقرار به داشتن اسلحههای شیمیایی کشتار دست جمعی ننموده بود و حاضر نشده که به قرار داد عدم استفاده از گاز های شیمیایی CWC در جنگ بپیوندد، با تهدید آمریکا با یک حمله نظامی، قبول نمود که این کشور نه تنها دارای این نوع اسلحه است، بلکه حاضر است تمامی آنرا در زیر پوشش بررسی و انهدام توسط سازمان ملل قرار دهد. بشار اسد در مصاحبهای با چارلی رزً که از شبکه تلویزیون ملی آمریکا PBS در روز ۹ آگوست پخش میگردید، از قبول داشتن اسلحه شیمیایی امتناع ورزیده و به مصاحبه کننده گفت که در صورت حمله آمریکا به این کشور, او از تمام امکانات خود در دفاع از سوریه استفاده میکند. وقتی که مصاحبه کننده از او سوال نمود که آیا از اسلحه شیمیایی نیز در این دفاع استفاده میگردد، بشار اسد حاضر نشد که که آنرا ردّ نماید. هر شنوندهای میتوانست بفهمد که او در استفاده از گازهای سمی در بحران سوریه ابایی ندارد. اگرچه تا کنون هیچ مرجعی نتوانسته ثابت کند که چه گروه و یا دولتی در بیست یکم آگوست از گازهای سمی بر ضد مردم بی گناه سوریه استفاده کرده است، اما این مصاحبه نشان داد که اسد ابایی برای استفاده از آنها ندارد.
در روز سه شنبه دهم آگوست، دولت فرانسه قطعنامهای را تنظیم نموده بود که در آن از دولت سوریه خواسته شده بود که بدون هیچگونه شروطی حاضر شود که تمای منابع گازهای سمی خودرا در اختیار سازمان ملل قرار دهد. در این قطعنامه ذکر گردیده بود که در صورت عدم شفافیت دولت دمشق، جامعه جهانی بتواند از حمله نظامی برای تنبیه دولت بشار اسد استفاده نماید. این قطعنامه با مخالفت روسیه که بدنبال زبان نرمتری در این سند میگردید روبرو گردید. کشورهای غربی به رهبری آمریکا مصمم هستند که در صورت عدم شفافیت اسد و طولانی نمودن زمان این اقدام توسط دمشق، به حمله نظامی روی آورده و از طریق سازمان ملل برای آن مشروعیت کسب نمایند. دولت اوباما که با مخالفت کنگره و مردم آمریکا برای حمله به سوریه روبرو گردیده بود، در حال حاضر و در صورت امتناع دولت اسد در شفافیت کامل، دست بازتری برای حمله به سوریه دارد. بسیاری در کنگره آمریکا منتظر آن هستند که این گزینه بتواند عملی گردد چراکه در غیر این صورت مجبور خواهند بود که به گزینه جنگ رای مثبت دهند.
منافع دولت ایران و روسیه در مورد سوریه یکسان نیست. دولت ایران که میبایست به دلائل مختلف منافع خود را در سوریه حفظ نماید و همزمان با دنیای غرب مناقشات برنامه هستهای خود را حل نماید، منافع بسیار بیشتری در حل سیاسی مسائل سوریه در مقایسه با روسیه دارد. بسیاری از منافع روسیه در این منطقه به دوران جنگ سرد و رقابت با آمریکا بر می گردد. برعکس آن چیزی که گفته میشود، روسیه یک پایگاه بسیار کوچک با هفتاد نظامی روسی در سوریه دارد. روسیه کلا در خاورمیانه به دلائل مختلف نتوانسته نفوذ خود را گسترده نماید. دولت ایران نه تنها میبایست به منافع بیشتری در مقایسه با روسیه در سوریه فکر کند، که همزمان میبایست بفکر ترمیم رابطه خود با غرب برای تجارت، داد و ستد علمی، رشد تکنولوژی درون کشور و غیره باشد. این فرصت برای ایران در هم صدایی با جامعه بین الملل فرصت بسیار مغتنمی است تا نشان دهد که بدنبال یک حل سیاسی برای بحران سوریه بوده و خواهان ان است که اسلحههای کشتار دست جمعی در خاورمیانه وجود نداشته باشد.
اما بوجود آوردن یک چهارچوب قانونی برای کنترل و انهدام گازهای سمی در سوریه کار اسانی نیست. هیچ چهارچوب قانونی برای آن چیزی که در سوریه در خلع سلاح تجویز میگردد وجود ندارد. در پروتکل ژنو در سال ۱۹۲۵ استفاده از گازهای سمی و بیولوژیک در جنگ ممنوع شده است. با تکیه بر این پروتکل، سازمان ملل UNSG به بر رسی استفاده از گازهای سمی در جنگ ایران و عراق توسط رژیم صدام حسین گردید. در مارث ۲۰۱۳، دبیر کّل سازمان ملل متحد با تکیه بر این پروتکل و بر رسی گذشته در ایران، به بر رسی گازهای سمی در سوریه پرداخت. سازمان ملل از متخصصین سازمان منع گازهای شیمای WPCO در جنگ بهره گرفت تا به بر رسی استفاده از گازهای سمی در سوریه بپردازد. در حال حاضر موانع سر راه شفافیت کامل سوریه، بررسی و تایید نوع گازها، حفاظت از این گازها در مکانهای کاملا محفوظ، وأنهدام و از بین بردن این گازها است. این اولین باری است که جامعه بین الملل با این مشگل روبرو گردیده است بدون آنکه هیچ گونه چهار چوبی قانونی و عملی داشته باشد.
ایران می تواند با همکاری با سازمان ملل متحد در این راه از این فرصت استفاده نموده و به آبروی دیپلماتیک و صلح خواهانه دولت و مردم ایران کمک نماید. ایران میبایست خودرا از هرگونه سؤ ظنی که دولت اسد میتواند برای ایران بوجود آورد، جدا نماید. ایران نمیبایست اجازه دهد که دولت خشونت طلب اسد که دستش به خون هزاران از مردم بیگناه سوریه آلوده است از پشتیبانی ایران در عدم شفافیت و طولانی کردن این پروسه استفاده نماید. اسرائیل و عربستان سعودی سخت خواهان آن هستند که آمریکا به سوریه حمله نماید. دیپلماسی مدبرانه ایران در این رابطه نه تنها به منافع ملی ما کمک شایانی میکند که برای ایران اعتبار جدیدی در سطح بین المللی بوجود خواهد آورد.