راه مصدق مهم تر است
گفت و گو با مهندس محمد توسلی
روزنامه سازندگی
مورخ ۱۳ اسفند ماه ۱۳۹۶
در ماههای اخیر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران نامگذاریهایی را بر سطح خیابانها انجام دادهاند، یکی از تازهترین این نامگذاریها، پیشنهاد اختصاص خیابانی به نام دکتر مصدق است. روز گذشته اعلام شد که خیابان کارگر شمالی در کمیسیون نامگذاری به دکتر مصدق تغییر نام داده است. این در حالی است که در روزهای نخست انقلاب، خیابان پهلوی به مصدق تغییر نام داد اما در ادامه نام ولیعصر برای خیابان اصلی شهر انتخاب شد. با محمد توسلی، اولین شهردار تهران پس از انقلاب در باره این تغییر نام گفتوگو کردیم. او در گفت و گو با «سازندگی» از این میگوید که در چه شرایطی باید خیابانی برای گرامی داشت «نام و یاد دکتر مصدق» نامگذاری شود.
آقای توسلی، نظر شما درباره تغییر نام خیابان کارگر شمالی به نام دکتر مصدق چیست؟ فکر میکنید چقدر به این نامگذاریها احتیاج داریم؟
شاید برای نسل جوان امروز که با سوابق این موضوع در سالهای اول انقلاب آشنا نیست یادآوری خاطرات تاریخی گذشته خالی از لطف نباشد. از همان اسفند سال ۵۷ که مدیریت شهر تهران به ما واگذار شد، شورای نامگذاری با حضور شخصیتهای سیاسی مختلف زیر نظر معاونت امور اجتماعی شهرداری تهران آقای خسرو منصوریان تشکیل شد و موضوع نامگذاری معابر و میادین شهر، که با توجه به تحولات فرهنگی – اجتماعی پیش آمده در دوران انقلاب مورد انتظار مردم بود، در دستور کار قرار گرفت و ما هم در آن زمان چنین تصمیمی را داشتیم. حالا این که چرا بعد از انقلاب با گذشت قریب چهاردهه و واکنشهای مختلفی که در این خصوص جامعه ما با آن روبرو بوده، شورای شهر پنجم مجدداً موضوع نامگذاری مصدق را در دستور کار قرار داده، بحث دیگری است. البته این موضوع با توجه به مناسبت ۱۴ اسفند که سالروز درگذشت آن زندهیاد است، جای خوشحالی دارد که دوباره نام این قهرمان ملی را بر سر زبانها میاندازد.
یعنی در آن دوران به این نامگذاری رسیده بودید؟ پس چرا این کار انجام نشد؟
گزارش تفصیلی این سوابق قبلاً ارائه و چاپ شده است. یادداشت «مبانی نامگذاری میادین و معابر شهر تهران» در مجله آدینه آبان ماه ۱۳۷۳ در همین مورد است. آن شورا ابتدا ضوابطی را برای نامگذاری ها مشخص کرد و به تصویب رساند. یکی از ضوابط احترام به نظر و رای مردم در راهپیماییهای دوران انقلاب بود. مردم در راهپیمایی ها، خیابان پهلوی را «مصدق» نامگذاری کرده بودند و بر دیوارهای خیابان نوشته بودند. خیابان دیگری که مردم در راهپیمایی ها نامگذاری کرده بودند خیابان قدیم شمیران به نام آیتالله طالقانی بود که ایشان در راهپیمایی تاسوعا در ۱۹ آذر سال ۵۷ از مقابل منزل خودشان در این محل آغاز کرده بودند. بر این اساس شورای نامگذاری به احترام رای مردم و به استناد سوابق و خدمات راهبردی ایشان خیابان پهلوی را به نام دکتر مصدق نامگذاری کرد. اما در سالهای اول دهه شصت در فضای سیاسی ملتهب آن دوران کسانی که با نگاه سیاسی دکتر مصدق از همان سالهای دهه سی موافق نبودند، با استفاده از تریبون نماز جمعه نام مصدق را به ولیعصر که با فرهنگ مذهبی جامعه ما پیوند دارد، تغییر دادند.
درباره خیابانی به نام آیتالله طالقانی چطور؟
درمورد نامگذاری آیتالله طالقانی با توجه به اینکه از جمله ضوابط شورای نامگذاری این اصل بود که نامگذاری به نام اشخاصی که در قید حیات هستند صورت نگیرد، ضمن دیدار با ایشان و مطرح کردن ضوابط شورای نامگذاری از پیشنهاد نامگذاری آن به نام «دکتر شریعتی» که حسینه ارشاد در آن قرار دارد، استقبال کردند.
با تمام این اوصاف، این طرح جدید برای نامگذاری خیابانی به نام دکتر مصدق را چطور ارزیابی میکنید؟
در این زمینه باید بگویم اقدام کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر پنجم برای بازگشت به رای اصیل مردم در راهپیماییهای دوران انقلاب بعد از حدود چهار دهه به ویژه استفاده از راهکار نظرخواهی از مردم قابل تقدیر است. اما همهچیز این نیست و باید به موارد دیگری هم توجه داشت.
چه مواردی؟
مهمتر از همه این که دکتر مصدق همانگونه که ضمن پیامی در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۳۰ تصریح کرده-اند هرگز با ساختن مجسمه و نامگذاری محلی به نام ایشان موافق نبودند و حتی دستور دادند نام ایشان را از تابلو خیابان چرچیل بردارند و این جمله تاریخی را گفتند: “… به لعنت خدا گرفتار می-شود هر کس که بخواهد در حیات و مماتم به نام من بتی بسازد و مجسمه ای بریزد …” از این رو پیروان نهضت ملی ایران همواره بر «راه مصدق» یعنی آزادی، حاکمیت ملی و استقلال کشور تاکید داشته¬اند. بنابراین اگر امروز برای گرامیداشت و تاکید بر گفتمان و راه مصدق اعضای محترم شورای شهر می¬خواهند معبری را به نام مصدق نامگذاری کنند موقعیت و کارکرد آن محل نباید در تقابل با کیفیت زندگی و مخل آرامش مردم باشد و در افکار عمومی شهروندان تاثیر منفی در پی داشته باشد. این اتفاق درمورد تونل زیرگذر بزرگراه مدرس (محور آرش – اسفندیار) هم بود که خوشبختانه این نامگذاری انجام نشد.
چه مانعی درباره نامگذاری آن تونل وجود دارد؟
قبلا این موضوع را در یادداشتی برای یکی از اعضای شورای شهر نوشتم و تاکید کردم که این اقدام به مصلحت نیست زیرا تونل زیرگذر مدرس توجیه ترافیکی ندارد و در صورت بهره برداری در شرایط کنونی مشکلات ترافیکی و اجتماعی در پی خواهد داشت. محور آرش غربی از طرحهای تعریض تدریجی است و با ظرفیت محدود، عملکرد محله ای دارد و نمی تواند عملکرد شریانی متناسب با تقاضای ترافیک محور شرقی – غربی ادامه بزرگراه نیایش داشته باشد. علاوه بر اختلال در ترافیک محدوده محور آرش غربی، تقاطع و توزیع ترافیک روی محور شریعتی مشخص نشده و محدوده را کاملا مختل خواهد کرد. بنابراین درست بود که پس از چهار دهه، نام مصدق در این زیرگذر غیرقابل توجیه نامگذاری شود؟ در آن یادداشت گفتم که اگر قرار است از شهروندان نظرخواهی شود، یک بار شهروندان در روزهای انقلاب نظرشان را اعلام کرده اند و شورای شهر می تواند به احترام و استناد به آن، همان خیابان پهلوی را مجدداً به نام “مصدق” نامگذاری کند، با توجه به این که “ولیعصر” که نماد حفظ امید در ارزشهای فرهنگ اسلامی و جامعه ماست در همه معابر و میادین شهرها حضور دارد.
این نامگذاری فعلا در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی تصویب شده و هنوز در صحن شورای شهر به تصویب نرسیده. چقدر احتمال میدهید که به تصویب برسد و بعد از آن با همراهی مردم مواجه شود؟
در هر حال اگر به خاطر ملاحظاتی شورای شهر پنجم هم نتواند معبر مناسبی را برای یادآوری و تاکید بر گفتمان و راه مصدق، نامگذاری کند، به نظر من مشکلی پیش نخواهد آمد زیرا راه مصدق در قلب و نگاه راهبردی ملت ایران جا دارد و نیازی به این نامگذاری ها نیست.
منبع: روزنامه سازندگی – ۱۳ اسفند ۹۶