لبنان؛ کشور ویرانه و دولت بیگانه
مهدی نوربخش
لبنان کشوری است که هم مردم آن و هم رهبران سیاسیاش با آن احساس بیگانگی میکنند. اقتصادی فروپاشیده، جامعهای بدون انسجام و طائفهای، فسادی بدون حد و حصر و بیپایان و دولتی نادان و بیکفایت، مردمش را با امید به آینده و سرنوشت این کشور بیگانه کرده است. دولتمردان و رهبران سیاسی این کشور، هم استقلال لبنان را به بیگانه فروختهاند و حاضر شدهاند دست هر کشور خارجی را در سیاست لبنان باز گذارند تا در سایه آن دست، در صحنه قدرت سیاسی این کشور بمانند. آنچه برای رهبران سیاسی لبنان مهم نبوده و نیست، انسجام ملی و منافع کشور لبنان است.
این بیکفایتی در مردان سیاسی لبنان، این کشور را تابهحال چندینبار صحنه جنگهای داخلی کرده است. دولتهای خارجی در این کشور با همکاری متحدین داخلی خود، نخستوزیر ترور کردهاند و کشور دیگری، عربستان سعودی، میتواند برای چند روزی نخستوزیر این کشور را برباید و زندانی کند. دولتی که اکنون عنان سیاسی لبنان را در دست دارد، دولت حسان دیاب، متحد حزبالله است. این دولت، با متحدین داخلی خود، یکی از بیکفایتترین و فاسدترین دولتهای سه دهه گذشته در این کشور بوده است.
انفجار در بیروت، فقط بر بیکفایتی دولتها در این کشور صحه نمیگذارد که اگر اینگونه فکر کنیم، نتوانستهایم از عمق بحران در این کشور درک درستی داشته باشیم. انفجار در لبنان یک فاجعه است که فقط میتواند از میزان فساد مردان سیاسی آن پرده بردارد. شش سال پیش، ۲۷۵۰تن نیترات آمونیوم در بندر بیروت نزدیک به قلب شهر و محل سکونت هزاران شهروند این کشور انبار شده است. گفته میشود که یک کشتی روسی حامل این حجم از این مواد خطرناک به بندر بیروت بوده است. فرماندار و شهردار هردو میگویند دائما در مورد خطر این محموله صحبت کردهاند؛ اما ترتیب اثری برای خنثیسازی آن داده نشده است.
چندین سئوال در مورد این محموله و انبار آن مطرح است. اول؛ کشتی روسی از طرف چه کشوری حامل این حجم از نیترات آمونیوم به لبنان بوده است؟ اگر نیترات آمونیوم برای استفادههای صنعتی به این کشور آورده شده، چه کسی و یا گروهی در این مراوده دست داشته و چگونه برای مدت شش سال از آن بهرهبرداری صنعتی نشده است؟ سوال بعدی این است که چه کسانی قدرت و نفوذ آن را داشتهاند که برای شش سال این حجم نیترات آمونیوم را در این مکان انبار کنند و اجازه ندهند که شهردار و یا فرماندار در مورد خنثی کردن و یا نقل مکان آن، کار موثری انجام دهند؟ آیا آنها به فکر روزی بودهاند که بهشکلی از آن استفاده غیرصنعتی بکنند؟ اگر چنین است، انها میخواستهاند در مقابل چه کشور و برای چه منظوری از آن استفاده کنند؟
در حیات خود، مرد جاودانه صحنه سیاست لبنان، موسی صدر، بهدنبال آن بود که با ایجاد مکانیزمهای مختلف اجتماعی و سیاسی، یک انسجام ملی در این کشور ایجاد کند. بعد از ربودنش، کشورهای بیگانه و مردان سیاسی این کشور که با لبنان و منافع ملی آن بیگانه بودند، اجازه دادند تا استقلال این کشور مرتب با چالش روبهرو شود.
دو مشکل بزرگی که اکنون در مقابل لبنان قرار گرفته، یکی بیاعتمادی مطلق شهروندان این کشور به دولت و نظام سیاسی آن است و دومی چالش جمعآوری کمک برای بازسازی شهری ویران.
مردم لبنان و کشورهای خارجی به یک دولت فاسد اعتماد نمیکنند تا رهبری راهبردی بازسازی بخش عظیمی از بیروت را برعهده بگیرد. دولتی که تابهحال بر بیگانه تکیه کرده و نهادهای مدنی و اجتماعی آن با این نظام بیگانه بودهاند؛ چگونه میتواند در بازسازی بیروت موثر واقع شود؟ همه دولتهای بیمهر به حقوق مدنی شهروندان خود، با این مشکل که عدم حمایت مردم است، در زمانهای بحرانی روبهرو میشوند. زمانی که آنها به مردم خود نیازمندند، بیاعتمادی شهروندان به دولتشان میزان بیگانگیشان را عیان میکند.
لبنان و دولتهای بیکفایت آن که از اعتماد مردمی برخوردار نیستند، باید درس عبرتی برای همه دولتهای فاسد و خودکامه منطقه باشند. منطقه خاورمیانه از خوکامگی رنج میبرد. دولتهای فاسد استبدادی در این منطقه اجازه ندادهاند تا رابطه بین ملت و دولت تنگاتنگ شود و مردم به نظام سیاسی در کشورشان وفادار بمانند. این عدم وفاداری، به شکافهای پیدرپی در جامعه منتهی میشود که امنیت درونی یک نظام را با چالش روبهرو میکند.