۱۷۸۲
۱۳۸۱/۵/۱۱
محاکمه نهضت آزادی ایران
گزارش به ملت
اِعْدِلوُا هُوَ اَقْرَبُ لِلتَّقوی وَاتَّقوُااللهَ اِنَّ الله َخَبیرٌ بِما تَعْمَلوُنَ
(مائده – ۸)(۱)
هموطنان عزیز،
بیشک بسیاری از شما در جریان ابلاغ احکام غیرمنتظره و شگفتیانگیزی که پس از مدتها بلاتکلیفی، تأخیر و تردید و سبک ـ سنگین کردنها، توسط دادگاه انقلاب اعلام شده است، قرار گرفتهاید. برپایه یک دادنامه بیسابقه، نه تنها اعضای نهضت آزادی ایران و جمعی از شخصیتهای فرهنگیـ سیاسی، که عضو نهضت آزادی هم نبوده و بعضاً حتی فعالیتهای سیاسی نداشتهاند، به زندانهای طولانی و جریمههای نقدی سنگین و غیرقابل توجیه محکوم شدهاند، بلکه نهضت آزادی ایران، حزبی با بیش ازچهل سال سابقه پرافتخار و خدمت به ایران و اسلام، نیز به انحلال و مصادره اموال محکوم گردیده است. از همه حیرتآورتر، صدور حکم غیابی انحلال و بعضاً مصادره اموال انجمنهای فرهنگی (غیرسیاسی)، برخی با حدود نیم قرن سابقه خدمات درخشان، شامل انجمن اسلامی مهندسین (تهران)، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان (تهران)، جمعیت توسعه فرهنگی (تبریز)، جمعیت تلاشگران روشنفکر و دفتر پژوهشهای محک (زنجان) و کانون نشر حقایق اسلامی (مشهد) میباشد.
نهضت آزادی ایران، در سال ۱۳۴۰ توسط بزرگوارانی همچون مهندس مهدی بازرگان، آیتالله طالقانی، دکتر یدالله سحابی و سیداحمد صدرحاجسیدجوادی پایهگذاری شد. در طول چهل سال مبارزات نهضت آزادی علیه استبداد داخلی و استیلای خارجی، چه قبل از انقلاب در دوران استبداد سلطنتی و چه بعد از انقلاب در جمهوری اسلامی، فشارهای متعدد بر نهضت آزادی وارد شدهاست. در سالهای قبل از انقلاب، سران و فعالان نهضت آزادی در چندین گروه و به دفعات بازداشت، محاکمه و محکوم شدند. بعد از انقلاب از سال ۱۳۶۰ به بعد، نهضت آزادی از حملات فیزیکی و تبلیغات ناجوانمردانه یک طرفه بینصیب نبوده است. برخی از رهبران و فعالان نهضت آزادی در سالهای ۱۳۶۷ و ۱۳۶۹ بازداشت و زندانی شدند و تحت شکنجههای جسمی و روحی شدید و اتهامات بیاساس قرار گرفتند.
در طول مدت چهل سال که از تأسیس نهضت آزادی ایران میگذرد، این دومین بار است که رهبران و فعالان آن بصورت جمعی محاکمه و محکوم میشوند. در دوران استبداد سلطنتی در سال ۱۳۴۱، نزدیک دو سال پس از تأسیس نهضت آزادی ایران، جمعی از رهبران و فعالان آن بازداشت و در دادگاههای نظامی محاکمه و به حبس محکوم شدند و اینک بار دیگر، بعد از چهار دهه، در جمهوری اسلامی و در سال موسوم به رفتار عدل علی(ع)، دهها نفر از رهبران و فعالان نهضت آزادی ایران در دادگاه انقلاب محاکمه و محکوم شدهاند. چه مسئولان بخواهند یا نخواهند، وجدان بیدار جامعه و تاریخ، عملکرد این دو دادگاه را مقایسه میکند. در رژیم استبداد سلطنتی، رهبران و فعالان نهضت آزادی در زندان نظامی و سلولهای انفرادی بازداشت و زندانی نشدند، بلکه همه در کنار یکدیگر، در شرایط عادی ویژه زندانیان سیاسی به سرمیبردند و از انواع تسهیلات معمول برخوردار بودند. محاکمه در دادگاه نظامی علنی بود و خانوادهها و دوستان متهمان، اگرچه به تعداد محدود، در جلسات محاکمه حضور مییافتند. همچنین، کیفرخواستهای صادره توسط دادستان نظامی به متهمان تسلیم شد. اما در بازداشتها و محاکمات اخیر، متهمان در بازداشتگاه نظامی موسوم به بند ۵۹، در سلولهای انفرادی و محروم از ابتداییترین امکانات نگهداری شدند. کیفرخواست بسیار مفصل حدود ۳۰۰ صفحهای، در طی سه جلسه طولانی برای کلیه متهمان خوانده شد، اما رونوشت کیفرخواست به آنان یا وکلایشان داده نشد. هر یک از متهمان جداگانه در پشت درهای بسته در زمانی بسیار کوتاه محاکمه شدند. قاضی دادگاه در برخی از جلسات محاکمه، به متهمان اجازه دفاع کامل را نداد و در مواردی، از حضور وکیل متهم در جلسه، یا دفاع او از موکلش جلوگیری کرد.
یک وجه از شباهت آشکار و جالب میان این دو محاکمه تاریخی، رفتار دادگاه با وکلای مدافع بوده است. در هر دو محاکمه، وکلای مدافع با صراحت، شجاعت و صداقت وظیفه حقوقی خود را انجام دادند. ولی مقامات مسئول هر دو دادگاه، رفتار برخی از وکلای مدافع را تحمل نکرده، آنان را محاکمه و محکوم نمودهاند.
از مجموع بیش از ۵۰ نفر که در اوایل سال ۱۳۸۰ توسط دادگاه انقلاب اسلامی تهران، از شهرستانهای تهران، تبریز، مشهد، زنجان، اصفهان و شیراز، از میان رهبران یا فعالان نهضت آزادی ایران و شخصیتهای مستقل سیاسیـ فرهنگی بازداشت شدند، تعدادی پس از چند روز و بقیه به تدریج بعد از حدود ۵ تا ۱۱ ماه (در ۱۶/۱۲/۸۰) با سپردن وثیقههای بسیار سنگین تا ۲ میلیارد ریال آزاد شدند. پس از اتمام محاکمه، درحالی که قانون با صراحت دادگاه را موظف کرده است که در ظرف حداکثر یک هفته پس از ختم دادرسی، حکم را صادر و در مدت سه روز به متهم یا وکیل او ابلاغ کند، دادگاه انقلاب احکام متهمان را ماهها بعد از آن در تاریخ ۲۶/۲/۸۱ صادر و ۷۵ روز پس از صدور یعنی در تاریخ ۵/۵/۸۱ به متهمان یا وکلای آنان اعلام نموده است. اسامی، مشخصات و احکام ۴۵ نفر از متهمان به شرح جدول پیوست است.
در دادنامه چهلوچند صفحهای صادره، مطالبی علیه نهضت آزادی ایران و متهمان آمده که نادرست، تحریف تاریخی و بعضاً کذب محض و به لحاظ شرعی و قانونی فاقد مستندات قابل قبول میباشد. دادگاه، جمعی از مدیران انقلاب، اعضای شورای انقلاب و مسئولان نظام بعد از انقلاب، استادان دانشگاه و متخصصان و کارشناسان جامعه را که سابقه خدمات ملی و اسلامی و صداقت و امانت آنان در چند دهه گذشته بر آگاهان جامعه پوشیده نیست، بدون ارائه مدارک و مستندات معتبر، متهم به براندازی، مشارکت در اقدام علیه امنیت کشور، ارتباط و تبانی با گروههای ضد انقلاب، ارتباط با احزاب، سفرا و کارداران کشورهای خارجی، تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی و ائتلاف و همکاری با سایر نیروهای ملیـ مذهبی و شخصیتهای فرهنگیـ سیاسی، نشر اکاذیب، تشویش اذهان عمومی و بعضاً نگهداری اسلحه و مهمات جنگی و اعتیاد به مواد مخدر و ……. نموده است، در حالی که نهضت آزادی ایران، در راستای فریضه اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر، برای پاسداری از اصول اولیه انقلاب و حقوق اساسی ملت، عملکرد حاکمان را مشفقانه نقد و در چهارچوب قانون احزاب به وظایف انسانی، ملی و دینی خود عمل کرده و هیچ عملی برخلاف قانون و مصالح نظام و منافع و امنیت ملی انجام نداده است. در این راستا نیز وزارت اطلاعات اتهام براندازی را تکذیب و وزارت کشور غیر قانونی بودن نهضت را رد نمودهاند.
احکام صادره علیه متهمان فاقد انسجام حقوقی است. بدین معنا که با وجود یکسان بودن اتهامات برخی از متهمان نوع و میزان کیفرهای آنان به شدت متفاوت است.
در دادنامه برای اثبات ادعاهای بیاساس، فرازهایی از بیانیههای نهضت آزادی ایران و ائتلاف نیروهای ملیـ مذهبی و سخنان افراد آمده است که عموماً ناقص و مخدوش است و در مواردی نیز آنچه نقل شده است در اعلامیه مورد استناد وجود ندارد.
محاکمه نهضت آزادی ایران هنگامی عادلانه خواهد بود که رسیدگی به اتهامات برطبق اصل ۱۶۸ قانون اساسی و قانون احزاب، در یک دادگاه عمومی به صورت علنی و با حضور هیأت منصفه صورت پذیرد. با این وجود، متهمان به احکام صادره اعتراض و در مهلت قانونی لایحه اعتراضی خود را تسلیم خواهند کرد.
نهضت آزادی ایران، به خواست خداوند، در زمان مقتضی به تمام اتهامات بیاساس وارده در ابعاد سیاسی و حقوقی پاسخ خواهد داد و برای قضاوت افکار عمومی منتشر خواهد ساخت.
هموطنان عزیز
محکومیت سنگین رهبران و فعالان نهضت آزادی ایران و شخصیتهای سیاسی یا فرهنگی منفرد، اعلام انحلال نهضت و انجمنهای فرهنگیـ دینی در شرایطی صورت گرفته که امواج بحرانها و انسدادهای داخلی و تهدیدهای جدی خارجی از شمال و جنوب و شرق و غرب ابعاد گسترده و تازهای پیدا کرده است.
در چنین شرایطی که انتظار میرود هر عقل سلیم از هر گونه حرکت و دعوت به آرامش و کاهش تشنجات درجهت وفاق ملی استقبال کند و ابتداییترین و منطقیترین اقدام مورد توقع از مسئولان کشور فراهم ساختن شرایط لازم برای تحقق وفاق ملی است، صدور چنین احکامی ناقض مصالح و منافع ملی بوده و پیامد آن ریختن آب به آسیاب دشمنان این مرز و بوم میباشد.
در شرایطی که دیپلماسی کلان کشور، در راستای پیشگیری خطرات جدی تهدیدکننده خارجی، برای بهبود و گسترش روابط ایران با اتحادیه اروپا کوشش میکند و هیأت پارلمانی و وزیر امور خارجه اتحادیه اروپا به ایران آمده است و نیز به دنبال عدم تصویب قطعنامه علیه ایران، قرار است که رئیس کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد به ایران بیاید، صدور این احکام، همزمان با توقیف روزنامهها و محکوم شدن روزنامهنگاران، بیتردید پیامدهای منفی و مخرب بر این تلاشها دارد و به نوعی کارشکنی در اقدامات اصلاحی دولت برای جلب حمایت بینالمللی در راستای پیشگیری از خطرات خارجی و رفع مشکلات داخلی محسوب میگردد.
یکی از اتهامات بیاساس نهضت آزادی ایران تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی است، در حالی که دادنامه دادگاه انقلاب و صدور این احکام، سنگینترین ضربه را بر اعتبار نظام جمهوری اسلامی وحتی مسئولان کشور وارد کرده است.
در جمهوری اسلامی ایران، بر طبق اصل۱۶۸ قانون اساسی، قانون احزاب مصوب۱۳۶۰ و قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۷۳، دادگاه انقلاب نه شأن ورود برای بررسی جرایم سیاسی و نه صلاحیت صدور حکم انحلال احزاب سیاسی را دارد. بنابراین صدور هر گونه حکمی در رابطه با اتهامات سیاسی مذکور در ادعانامه فاقد وجاهت و اعتبار قانونی است.
شایان ذکر است که دادگاه انقلاب از تاریخ ۲۸/۱۲/۷۹ به دفعات با صدور بیانیهها و مصاحبهها اتهامات سنگینی را علیه نهضت آزادی ایران و اعضای آن وارد کرده است و صدا و سیما و روزنامههای وابسته به جناح راست، آنها را یکجانبه بطور گسترده انتشار دادهاند در حالی که نهضت آزادی و بازداشت شدگان تا کنون از ابتداییترین حقوق قانونی و انسانی در پاسخگویی به این تبلیغات سوء محروم بودهاند.
آیا تبر نهادن بر قامت درختی که ریشه در تاریخ چهل ساله اخیر ایران داشته و در ستیز برای تأمین آزادی، طوفانهای سهمگینی را پشت سر نهاده است افتخاری برای نظام جمهوری اسلامی و مسئولان آن محسوب میگردد؟ آیا با انحلال نهضت آزادی ایران و محکوم شدن رهبران و فعالان آن به زندان و جریمه نقدی مشکلات عدیده کشور حل خواهد شد و تهدیدهای خارجی از میان خواهد رفت؟
مخالفان و محکومکنندگان نهضت آزادی حتی اگر بتوانند شاخههای این شجره طیبه را به خاک افکنند، با ریشههای آن که در طول این سالیان در ژرفای خاک این سرزمین گسترده است و با بذرهای پراکندهای که در فراز و نشیب خاک پهناور این مرز و بوم جوانه میزند چه میتوانند بکنند؟
نهضت آزادی ایران خود را تنها به مثابه یک حزب نمینگرد. نهضت اکنون یک اندیشه، یک منش و یک بینش است. اگر مکان محدود و کوچک حزبی را که در طول سالهای گذشته بارها در هجوم گروههای فشار درهم شکسته و اسناد تاریخی و اموال آن به یغما رفته است مصادره کنند، با اندیشه آزادی که در بسیاری از خانههای این مرز و بوم زندگی میکند چه خواهند کرد؟ مادام که آزادگانی در این سرزمین زندگی میکنند، نهضتی برای آزادی برپا بوده و ادامه خواهد داشت. چرا از گذشته عبرت نمیگیرند؟ سراسر قرآن کریم دعوت به عبرتگیری از سرنوشت گذشتگانی است که اقتدار خویش را ابدی و قدرتشان را جاوید میپنداشتند و دست قدرت الهی در هنگامههای دردناکی سرمه بیداری در چشمهای آنان کشیده است:
«وَتِلْکَ الْأَیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَیَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَدَاءَ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ » (آل عمران ۱۴۰) (۲)
نهضت آزادی ایران اینک به ابتلای جدیدی گرفتار شده است، همچنان که ملت ایران نیز با ابتلا و تنگناهای طاقت فرسایی از فشار سیاسی و سختی معیشت مواجه میباشد.
ما در این عرصه فتنهخیز، همچون گذشته، نه مرعوب میشویم و نه ساکت خواهیم نشست و با الهام از آموزههای قرآنی، هم دست دعا به پیشگاه کبریایی الهی بلند میکنیم و هم شکایت بر ساحت ملت میبریم و فریاد استعانت از نمایندگان آزاده مردم در مجلس شورا، رؤسای قوا، آزادگان، دینمداران و وطندوستان سر میدهیم.
نهضت آزادی ایران ضمن تشکر مجدد از نمایندگان محترم مجلس، مسئولان محترم تراز نخست کشور و اساتید دانشگاهها، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاهها، بسیاری از روشنفکران و اهل قلم و شخصیتهای فرهنگیـ سیاسی و همچنین از مراجع عظام و عالمان دینی بزرگوار که از زمان دستگیری متهمان تا کنون با پذیرش خطرات، هزینهها و مشکلات ناشی از حمایت از نهضت آزادی ایران و سایر نیروها و شخصیتهای ملیـ مذهبی و اعتراض به دستگیریها، با صدور بیانیهها و مصاحبهها و همدردی با خانوادههای سرافراز، به مسئولیتهای انسانی، قانونی و دینی خود عمل نمودهاند، انتظار دارد که آنان در این مرحله نیز مؤثرتر از گذشته از ابتداییترین حقوق قانونی نهضت آزادی ایران و اعضای آن، روشنفکران و سایر نیروها و شخصیتهای ملیـ مذهبی، دانشجویان زندانی و همه زندانیان سیاسی دفاع کرده و اجازه ندهند به آنها بیعدالتی روا گردد: «وَ الَّذینَ اِذا اَصَابَهُمُ الْبَغْیُ هُمْ یَنْتَصِرونَ»(شوری ۳۹) ۰(۳)
سزاوار است که رئیس محترم جمهوری، رئیس محترم مجلس، نمایندگان محترم مردم، ارباب رسانههای جمعی، احزاب و صاحبان قلم و قدم در این مظلمه تاریخ نیز موضع سکوت اختیار نکنند و بر قانونگریزیهای روزافزون، از سر حق، اعتراض قانونی و مشروع نمایند.
چه کسی است که نداند چرخ بیقانونی و بیعدالتی که از بلندی درغلتیده است، همگان را یکایک و به نوبت درهم خواهد شکست؟ پس زنهار : «وُاتَّقوُا فِتــْنَهً لاَ تـُصیبَنَّ الَّذینَ ظَلَموُا مِنْکُمْ خَاصَّهً وُ اعْلَمُوا اَنَّ اللهَ شَدیدُ الْعِقَابِ» (انفال -۲۵) (۴)
نهضت آزادی ایران
ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
۱. عدالت پیشه کنید که به تقوا نزدیکتر است و از خدا پروا کنید که او به آنچه میکنید آگاه است.
۲. و این روزها(ی ناکامی) را میان مردم میگردانیم تا (درس بگیرند) خدا افراد با ایمان را ( درمقام آزمایش) مشخص گرداند و افرادی از شما را شاهد و نمونه (برای مردم) قرار دهد و خدا ستمگران را دوست نمیدارد.
۳. و آنان که هرگاه مورد ستم قرار گیرند (تسلیم ظلم نمیشوند)، از دیگران یاری میطلبند.
۴. بترسید از فتنهای که تنها ستمکارانتان را در بر نخواهد گرفت و بدانید که خدا به سختی عقوبت میکند.
مشخصات و میزان محکومیت متهمین پرونده نهضت آزادی ایران در شعبه ۲۱ دادگاه انقلاب