یا پذیرش مشوقها یا قرار گرفتن در برابر شوراى امنیت
گفتگوی بهنام باوندپور با ابراهیم یزدى، صدای آلمان
۳/۶/۱۳۸۵
“مقام رهبرى با صراحت گفتند که ایران تحت هیچ شرایطى غنىسازى را متوقف نخواهد کرد. بنابراین هر نوع بحث دیگرى حاشیه است”.
گرچه هنوز متن و مضمون کامل پاسخ ایران به بسته پیشنهادى کشورهاى موسوم به گروه ۵+۱ منتشر نشده، اما طرفین بر گسترده و پیچیده بودن آن تاکید دارند و تحلیلهاى مختلفى نیز در مورد آن بخصوص در رسانهها مطرح شده است.
برخى اعتقاد دارند که چون از یکسو پاسخ ایران صریح نیست و از سوى دیگر رهبر جمهورى اسلامى آیتاله خامنهاى بر تداوم غنىسازى اورانیوم تاکید کرده است، باید در انتظار فعال شدن شوراى امنیت در قبال پرونده هستهاى جمهورى اسلامى بود.
در همین زمینه، دکتر ابراهیم یزدى وزیر خارجه دولت موقت مهندس بازرگان و دبیرکل نهضت آزادى ایران ، به پرسشهاى ما پاسخ داده است.
مصاحبهگر: بهنام باوندپور
هنوز مضمون کامل پاسخ ایران به بستهى پیشنهادى گروه ۵+۱ فاش نشده، اما تقریبا روشن است که پاسخ صریحا «آرى» و یا «نه» نیست. از آنجایى که گروه ۵+۱ هم از همان ابتدا این بستهى مشوقها را آخرین شانس ایران خوانده بود، فکر نمىکنید که تا پایان ماه اوت، یعنى مهلت تعیین شده از سوى شوراى امنیت براى ایران، واکنش ۵+۱ فعال کردن شوراى امنیت باشد؟
ابراهیم یزدى: آنچه که مسلم است، این است که دو گزینه در برابر ایران قرار داده شده، گزینهى اول این است که پیشنهادات ۵+۱ که ضمن درخواست توقف غنىسازى اورانیوم هست، نه تمامى فعالیتهاى اتمى، و بعد به ازاى آن یک سلسله امتیازها یا تشویقها را پیشنهاد دادند، اگر ایران این را نپذیرد، گزینهاى که در برابر او قرار دارد قطعنامهى شوراى امنیت است که توقف تمامى فعالیتهاى هستهاى ایران را، حتى آن بخشى را که تحقیقاتى است مىخواهد، بدون اینکه هیچ نوع امتیازاتى براى ایران قائل شده باشد، بنابراین ایران باید بین این دو گزینه یکى را انتخاب بکند، اگر چه متن نهایى پاسخ ایران منتشر نشده است و هر نوع اظهار نظرى پیرامون آن زودرس مىباشد، اما در هر حال مقام رهبرى با صراحت گفتند که ایران تحت هیچ شرایطى غنىسازى را متوقف نخواهد کرد. بنابراین هر نوع بحث دیگرى حاشیه است. مسئلهى اساسى این است که آیا ایران غنىسازى را متوقف مىکند یا خیر. جواب هم به نظر من، اینکه حالا متن جواب ارسالى ایران بسیار گسترده است، نه گفتهاند «نه»، نه گفتهاند «آرى»، ولى در هر حال جوابى که در ایران منتشر شده است و مقام رهبرى بیان کردهاند، این است که ایران غنىسازى را تحت هیچ شرایطى متوقف نخواهد کرد.
خبرگزارى فارس در گزارشى نوشته که پیشبینى مىشود که محافل غربى در مواجهه با پاسخ ایران، موضعى انفعالى بگیرند و حربهى تهدید از طریق شوراى امنیت را پررنگ کنند. آیا با این پیشبینى موافقید؟
ابراهیم یزدى: چون در آن پیشنهاد ۵+۱ اجماع نظر وجود دارد، یعنى هم کشورهاى اروپایى، هم آمریکا، هم چین، هم روسیه، هر شش عضو آن ۵+۱ در آن پیشنهادات به اجماع نظر رسیدهاند. طبیعى است، اگر چنانچه جوابى که ایران مىدهد، براى آن گروه قانعکننده نباشد، هیچ راهى براى آنها جز اینکه قطعنامهى شوراى امنیت را پیگیرى کنند، وجود نخواهد داشت.
همه از طولانى و پیچیده بودن پاسخ ایران به بستهى پیشنهادى صحبت مىکنند. فکر نمىکنید که همین پیچیدگى و در عین حال ابراز آمادگى ایران براى مذاکرهى جدى از سوى غرب به عنوان در پیش گرفتن سیاست تأخیر و تعلل ارزیابى بشود؟
ابراهیم یزدى: برخى از تحلیلگران غربى به این نکته پرداختهاند که ایران سیاست تعلل و تردید و تعویق را اتخاذ کرده است، اما تا زمانى که این متن منتشر نشود، نمىتوان اظهار نظر کرد. آنچیزى که ما در ایران به عنوان نهضت آزادى ایران معتقدیم و گفتهایم، این است که ایران با چند شرط، (بسته پیشنهادى) ۵+۱ را بپذیرد. یکى اینکه ایران شرط بکند که باید عضو باشگاه اتمى در دنیا شناخته شود، براى اینکه این احتمال وجود دارد، بحث شده است که ممکن است مقررات «ان. پى. تى» را تغییر بدهند، یک باشگاه اتمى بوجود بیاید و تمام کسانى که در این مقطع یک کشور هستهاى شناخته مىشوند، عضو آن باشگاه بشوند و از آن پس هیچ کشور دیگرى حق نداشته باشد به کسب دانش و فناورى هستهاى دست بزند. ایران اگر بخواهد ۵+۱ را بپذیرد، مىبایست اولا این شرط را بگذارد که در تحت هر شرایطى ایران باید عضو آن باشگاه پذیرفته بشود، یعنى اگر یک روزى مسائلش را با غرب حل کرد، بتواند فعالیتهاى هستهاى مستقل خودش را ادامه بدهد، دوم هم اینکه آن امتیازاتى که به ایران دادند تاکتیکى است و نه استراتژیک و ما پیشنهاداتى هم در آن زمینه دادیم که اگر ایران بخواهد آن را بپذیرد، باید به آنها توجه بکند. اما ما نمىدانیم که آیا آن نظریاتى که ما دادیم و چندین بار هم مطرح شده است، آیا در این نامهى ایران، در پاسخ به ۵+۱ ملاحظه و توجه شده است یا خیر.
خبرگزارى رویترز در گزارش خود از جمله به این مسئله اشاره کرده است که احتمالا پاسخ ایران به شکلى تهیه شده که بتواند میان اعضاى شوراى امنیت، یعنى روسیه و چین با آمریکا، انگلستان و فرانسه شکاف ایجاد کند. با توجه به توافق عمومى اعضاى شوراى امنیت بر سر توقف کامل تمام فعالیتهاى هستهاى ایران، آیا به نظر شما اینطور تلاش احتمالى، اصولا چنین شکافى را ایجاد خواهد کرد؟
ابراهیم یزدى: من بعید مىدانم پیشنهادى که ایران داده باشد این شکاف را ایجاد کند. مگر تنها چیز این است که ظاهرا تیمهاى مستقل ایران در سازمان انرژى هستهاى کشور با روسها در حال مذاکره هستند. اگر ایران مستقل از پیشنهادات ۵+۱ بر سر غنىسازى اورانیوم در خاک روسیه به توافق برسد، شاید آنوقت هم پیشنهادات ۵+۱ و هم قطعنامهى سازمان ملل یا بلاموضوع خواهد شد یا بسیار سست و بىپایه خواهد شد. اگر چنانچه ایران بخواهد، غنىسازى در خاک روسیه را پیگیرى بکند، این خودش ممکن است در شرایط کنونى تأثیرى بر پیشنهادات ۵+۱ و قطعنامهى شوراى امنیت داشته باشد، ولى همهى ناظرین و تحلیلگران مىدانند که در مورد همکارىهاى هستهاى بین ایران و روسیه، ایران نمىتواند چندان به روسها اعتماد داشته باشد. سوابق روسها در ایران خیلى مثبت نیست.