گزارشی از مراسم بیستو نهمین سالگرد درگذشت آیتاللـه طالقانی در حسینیه ارشاد
۱۹ شهریور ۱۳۸۷
« تسامح و تساهل» و «مماشات با مخالفان» واژههایی بود که روز گذشته سخنرانان مراسم بیستو نهمین سالگرد درگذشت آیتاللـه طالقانی در حسینیه ارشاد هر یک به مناسبتی از آن سخن گفتند و این خصوصیات را از خصلتهای بارز آیتالله طالقانی برمیشمردند.
از همینرو بود که در این مراسم شخصیتها و چهرههای وابسته به طیفهای مختلف فکری و سیاسی در آن حاضر شدند تا تاکیدی بر این خصلتها بوده باشند. بر این اساس احمد صدر حاج سید جوادی در افتتاح مراسم بیستونهمین سالگرد درگذشت آیتاللـه طالقانی «نواندیشی و اصلاحگری دینی»، «ضدیت با استبداد»، «اعتقاد به مردمسالاری» و «تسامح و تساهل» را از نکات مهم و بارز شخصیت آیتاللـه طالقانی برشمرد. او پس از آنکه به تبیین سه موضوع نواندیشی و اصلاحگری دینی، ضدیت با استبداد و اعتقاد به مردمسالاری درخصوص موضوع «تسامح و تساهل» که به زبان امروزی رواداری و گذشت و بردباری نامیده میشود، گفت: مرحوم طالقانی در عین اعتقاد عمیق به مبانی و ارزشهای اسلامی و پایبندی جدی به اجرای احکام و فرایض دینی به تأسی از اجداد بزرگوارش به ویژه حضرت امام جعفرصادق(ع) با مخالفان فکری از جمله مارکسیستها با روی خوش و زبان ملایم به بحث و گفتوگو مینشست و هیچ فرد مبارز و تلاشگر صادقی را به خاطر داشتن اعتقادات غیراسلامی طرد و نفی نمینمود و با برخورد خشونتآمیز با دگراندیشان مخالف بود و آن را به لحاظ جذب مخالفان به دین اسلام و اندیشه اسلامی نقض غرض تلقی میکرد.
او در ادامه از ویژگیهای دیگر آیتاللـه طالقانی را استواری و پایداری عقیده و خستگیناپذیری او در مبارزه و تلاش فکری در عدالتخواهی و برابریطلبی در حقوق اساسی و فعالیتهای اجتماعی و سیاسی و مبارزه مستمر با زیادهطلبی در جریانات سیاسی نام برد و گفت: برخورد آن بزرگوار هیچگاه به خاطر روحانی بودن یا شخصیت اجتماعیاش حق ویژهای برای خود در کنگره جبهه ملی سوم یا شورای مرکزی نهضت آزادی ایران قائل نبود.
مهدی امینیزاده عضو سابق شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت سخنران بعدی این مراسم بود که سخنان خود را بر محور طالقانی و جوانان متمرکز کرد. براین اساس او پس از آنکه نکاتی را از ویژگیهای شخصیتی آیتاللـه طالقانی بیان کرد، گفت که یکی از دغدغههای آیتاللـه طالقانی«سرنوشت نسل نو» بود. امینیزاده در ادامه با طرح این سوال که «در شرایط امروز چه پیامی میتوانیم از طالقانی دریافت کنیم؟»، گفت: جریان روشنفکری دینی با بررسی دیگرباره رفتار و منش طالقانی میتواند یکبار دیگر به تنظیم رابطه دوسویه خود بپردازد و با آسیبشناسی خود، تلاش جدیتر برای پاسخ به سوالها انجام دهد.
به این ترتیب غلامعباس توسلی عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران سخن خود را با عنوان طالقانی و دموکراسی آغازکرد. توسلی با بیان اینکه طالقانی مرد اندیشه و نظر، مرد حرکت و نهضتآفرینی و مرد عمل و حضور در صحنه بود، گفت: او حوزه و دانشگاه را دور خود جمع کرده بود. او گفت: «اندیشه و بیان مرحوم طالقانی اندیشه و بیانی اسکولاستیکی و مدرسهای نبود، بلکه حرکتآفرین و رهاییبخش بود».
توسلی در ادامه گفت: مرحوم طالقانی در سال ۴۰ رسما به تاسیس نهضت آزادی ایران پیوست و در آن نقش داشت و نه فقط در فعالیتهای تشکیلاتی این حزب بزرگوارانه، اما به صورت یک فرد عادی مشارکت فعال داشت بلکه یکی از شخصیتهایی بود که به همراه سایر سران نهضت آزادی در سال ۴۱ بازداشت شد و به زندان افتاد و در محاکمات سران نهضت در سال ۴۲ در کنار بازرگان و سحابی در محکمه نظامی حضور یافت، محاکمه و به ۱۰ سال زندان محکوم شد و زندان و تبعید به زابل و بافق کرمان را تحمل کرد.
او افزود: «طالقانی با بزرگمنشی از ریزبینیهای اختلافانداز و خودخواهانه و تضادهای کینهتوزانه و رویههای وحدتشکن بهطور طبیعی پرهیز داشت و با دیدی باز دوردستها را میدید و با تسامح و تساهل با کسانی که با او همعقیده نبودند همراهی و همدلی میکرد به طوری که نه فقط دوستان و نزدیکان را از خود نمیراند و آنها را با عطوفت میپذیرد، بلکه حتی با دیدگاههای ناسازگار با نظریات و باورهای خود، بزرگوارانه برخورد میکرد و با تکیه بر مشترکات و نه اختلافنظر، عرصه روابط اجتماعی و دامنه مدارا را با ورای حلقههای بسته و مسدود خودی و غیرخودی میگستراند و امکان راهنمایی و هدایت همگان را فراهم میساخت پس از طرح این سخنان نوبت به زهره امانی رسید تا از نسبت طالقانی با حقوق بشر بگوید.
او گفت که در جامعه مردمسالاری که طالقانی ترسیم کرده بود جایگاه شایستهای را برای مخالفان در نظر گرفته بود چراکه به اعتقاد او مهم پایبندی به حقوق معارضین است. براین اساس او از مدافعان سرسخت حقوق مخالفان بود و معتقد بود آنان حق دارند تا آزادانه نظرات خود را بازگو کنند.
به این ترتیب نوبت به محمد مجتهدشبستری دینپژوه رسید تا دیدگاههای خود را تحت عنوان انسانوارانگاری در باب وحی و نبوت بیان کند. او ابتدا سه ویژگی برجسته آیتالله طالقانی را بیان کرد: عالم دینی، مبارز سرسخت و مفسر قرآن. مجتهدشبستری پس از آنکه در ابتدای سخنان خود به نگاه دینشناسان به مقوله یکتاپرستی و چندخدایی پرداخت گفت که دینشناسانی که در باب یکتاپرستی مطالعه عمیقی کردهاند میگویند اگر یکتاپرستی دچار آفت انسانوارانگاری درباره خدا شود زمینه مساعدی را برای ستم فراهم میکند. به اعتقاد او انسانوار و انسانگونه پنداشتن خدا به چهار شکل خودش را آشکار میکرد، مربوط به ظاهر و چگونگی فکر خداوند، افعال خدا، برای خدا احساسات و عواطفی مانند احساسات انسان قائل بودن و اینکه عدهای فکر میکردند خدا مُدرک انسان قرار میگیرد. این پژوهشگر دینی با تبیین دو مقوله تشبیه و تنزیه از ایجاد نهضتی علیه تشبیه توسط فلاسفه سخن گفت.
او با این اعتقاد که اگر خدای یکتا انسانوارانگارانه مطرح شود، به جای آنکه برای انسان معناده شود، ظرف میشود، گفت: انسان امروز به یک تفکر استقلالی رسیده است، مزاحم نمیپذیرد بلکه معناده را میپذیرد. او سپس برای تبیین بهتر دیدگاههای خود بخش سخنان خود را به تشریح چهار واژه وحی، نبوت، کتاب و رسول اختصاص داد.
منبع : کارگزاران