در سال ۱۳۴۴، بعد از زندانی شدن سران و فعالین نهضت عده ای ازافرادفعال نهضت آزادی ایران که هنوز آزاد بودند، وبا توجه به شرایط رژیم حاکم و جمع بندی مبارزات سیاسی سالهای ۴۰وبخصوص قیام خونبار پانزدهم خرداد، ادامه مبارزات سیاسی را غیر عملی می دیدند، به پایه گزاری استراتژی جدیدی دست زدندوکار مطالعه و خودسازی را آغاز کردندو از سال ۱۳۴۷ موفق به تدوین استراتژی جهاد مسلحانه و مبارزه مخفی شدند. این سازمان در سال ۱۳۵۰ سازمان مجاهدین خلق نام گرفت. سایر افراد نهضت همچون تمامی اقشار مذهبی مبارز تمام امکانات خود را در اختیار گزارده و در حد مقدور همکاری می کردند. در سال ۱۳۵۴ انحرافات و تحولاتی در درون سازمان مجاهدین خلق رخ داد. از سال ۵۴ تا پیروزی مرحله ای انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ تغییرات وسیع و سریع و عمیق در کشور بوجود آمد و ملت ما هر روز شاهد حادثه تازه ای بود. نهضت آزادی ایران در طی این سه سال، در هر مورد، و در هر شرایطی متناسب با ضرورتها و امکانات، نقش و وظیفه و رسالت ملی و اسلامی خود را انجام داده است و هرگز بیرون از صحنه و خاموش و آرام و ساکت نبوده است. در قسمت های زیر هر یک از این فعالیت ها را در بخش های جداگانه مختصراً گزارش و اسناد مربوط به هر بخش جداگانه منتشر می گردد.
بخش اول ـ نشریات تحلیلی با امضاهای مستعار: در سال ۱۳۵۴ پس از انتشار بیانیه تغییر مواضع ایدیولوژیک سازمان مجاهدین خلق که ضربه سختی به نهضت اسلامی امت ما وارد ساخته بود و موجی از نگرانی توام با تعجب و استفهام در محافل مذهبی بخصوص جوانان مسلمان پر شور چه در داخل و چه در خارج از کشور بوجود آمده بود، با توجه باینکه از کادرهای اولیه سازمان مجاهدین عملاً کسی در خارج از زندان باقی نمانده بودافراد قدیمی نهضت آزادی ایران که با سازمان مجاهدین همکاری میکردند مسوولیت سنگینی بر دوش احساس کردند و برای خنثی کردن اثرات این توطیه منافقانه که از ناحیه دشمنان نهضت اسلامی ایران شکل گرفته بود با ایجاد هسته سه نفری کاملا مخفی (آقایان مهندس عبدالعلی بازرگان ـ مهندس محمد توسلی و یکی از همفکران نهضت آقای مهندس میرحسین موسوی) تحلیلهایی تهیه و منتشر ساخته که در داخل کشور بخصوص در بین دانشجویان و در خارج از کشور تکثیر و بطور وسیع توزیع میشد. بین سالهای ۱۳۵۴و۱۳۵۵ جمعاً چند تحلیل با نامهای مستعار مختلف از قبیل «مسلمانان آگاه» ، «دانشجویان دانشگاه» ، «دانشجویان مسلمان» ، «مسلمانان متعهد» و ……… تهیه و با رعایت کامل مسایل امنیتی توزیع شد. در این بیانیه ها، نظرات این اعضای نهضت آزادی ایران در قبال کودتای منافقان در درون سازمان مجاهدین و توطیه رژیم در ضربه زدن به نهضت اسلامی ایران و سایر مسایل منعکس است. ضمناً این نظرات که مورد تایید روشنفکران مذهبی قرار داشت نمودار جوفکری سالهای مذکور نیز میباشد.
بخش دوم ـ نشریات تحلیلی «جنبش مسلمانان ایران» :
بدنبال بن بستهای سیاسی و اقتصادی در اداره مملکت و اوج گیری فشار و خفقان و بوجود آمدن زمینه های عمیق برای قیام توده های محروم و تحت ستم جامعه، رژیم پیشاپیش، برای حل مسایل خود دست به تغییراتی زدو هویدا نخست وزیر سیزده ساله خود را برکنار و آموزگار مهره شناخته شده آمریکا را جایگزین ساخت. با وجود جو خفقان و سلطه ساواک و پلیس این تغییرات زمینه هایی برای قشر روشنفکر و متعهد فراهم ساخت تا در شرایط جدید به افشای ماهیت رژیم و روشنگری و بسیج مردم بپردازد.
جمعی از اعضای نهضت آزادی ایران (آقایان مهندس عبدالعلی بازرگان ـ مهندس محمد توسلی ـ سید مهدی جعفری ـ دکتر فریدون سحابی –مهندس هاشم صباغیان) همراه با چند تن از برادران همفکر که در بسیاری از فعالیتهای اجتماعی ـ فرهنگی سالها همکاری داشتند (آقایان دکتر حبیب الله پیمان ـ مهندس حسین حریری –مهندس یزدان حاج حمزه ـ مهندس حسین موسوی) از اوایل تابستان سال ۱۳۵۵ با ایجاد هسته مخفی دست به اقداماتی در جهت روشنگری مردم بخصوص قشرهای جوان و روشنفکر وبسیج و تشکل آنان زدند یکی از اقدامات انتشار نشریات تحلیلی با عنوان «جنبش مسلمان ایران» بود.
این تحلیلها از شهریور ماه ۱۳۵۵ تا آبان ۱۳۵۷ بر اساس ضرورتها و حوادثی که بوجود میآمد منتشر شد که دوازده شماره آن در مجموعه حاضر گردآوری شده است. در شرایط خاص این دوره که جو سانسور و خفقان حاکم است این هسته موفق شد با رعایت مسایل امنیتی در حالیکه نشریه نسبتاً بطور وسیع در داخل و خارج توزیع میشدکوچکترین برگه و اثری از خود باقی نگذاردو نه تنها ساواک بلکه دوستان نزدیک نیز از افراد این هسته بی اطلاع باشند. این نشریه شاید تنها نشریه تحلیلی منظم و مؤثر بود که مورد استقبال مردم مبارز و مجاهد چه در داخل و چه در خارج کشور قرار میگرفت و به مبارزات مردم محتوی و شکل می بخشید. در اینجا ذکر این نکته لازم است که در تیر ماه ۱۳۵۷ تحلیل های مشابهی با عنوان «جنبش مسلمانان مبارز ایران» و «جنبش مسلمانان مبارز» منتشر میشد و در آنها زیر پوشش طرفداری از آیت الله العظمی امام خمینی و مجاهد شهید دکتر شریعتی ناجوانمردانه دروغها، تحریفها و اتهاماتی متوجه یکی از مخلصترین و پایدارترین چهره های مبارز مسلمان ضد استبداد جناب آقای مهندس بازرگان میکردند که طی بیانیه ای تیر ماه۱۳۵۷ عمل منافقانه نویسندگان آنها افشاء شد. بعد ها معلوم شد این اقدام توسط آقای دکتر پیمان بدون اطلاع سایر افراد این هسته انجام شده است. ایشان با ادامه همین نشریه بعد از پیروزی انقلاب «جنبش مسلمانان مبارز» را تشکیل دادندکه عملکرد خاص ایشان در این دوره و بعد از پیروزی انقلاب نیاز به بحث جداگانه دارد.
بخش سوم ـ انتشار اخبار جنبش اسلامی:
درآبانماه ۱۳۵۷ پس از اوج گیری نهضت اسلامی رژیم جنایتکار شاه مجبور شد با توسل به سیاست سانسور مطلق و اختناق کامل، مطبوعات راتعطیل و رادیوتلویزیون را اشغال و تمام کانون های تجمع مردم از قبیل مساجد، مدارس و دانشگاهها را تعطیل نمایدو با قطع روابط مردم و بی خبر نگهداشتن آنان با خیال راحت کشتار مردم را گسترش دهدو از این طریق شور انقلابی خلق ما را خاموش سازد. نهضت آزادی ایران بحکم وظیفه برای مقابله با این توطیه رژیم دست به انتشار نشریه ای با عنوان «اخبار جنبش اسلامی» زد و از این طریق تا آنجا که ممکن بود اخبار جنایات رژیم و اقدامات مردم را در شهرهای مختلف جمع آوری و از طریق تشکیلاتی و افراد مطمین نشریه مزبور را در سطح وسیعی توزیع مینمودکه خود مردم نسبت به تکثیر و توزیع مجدد آن اقدام میکردند. طی ۵۲ روز یعنی از تاریخ۲۵/۸/۵۷ تا تاریخ۱۸/۱۰/۵۷ جمعاً یازده شماره از نشریه اخبار جنبش اسلامی چاپ گردید. صفحات این نشریه حداقل سه صفحه و حداکثر۱۲صفحه بوده است با توجه به فقدان نشریات آزاد در این مدت مجموعه این نشریه سند معتبر و با ارزشی برای نشان دادن جزییات حوادث انقلاب در چند ماهه مربوط می باشد.
بخش چهارم ـ اعلامیه های امضا دار اشخاص
این اعلامیه ها که قبل از پیروزی انقلاب در سالهای ۵۷ ـ ۱۳۵۵ منتشر گردیده اند شامل اعتراضات و نامه های مختلف به حکومت وقت میباشد گرچه همه مفاد این قبیل نامه ها مبین جهت گیری نهضت آزادی و یا اعضا آن نمی باشداما از آنجا که وحدت همه نیروها و افراد جهت سرنگونی رژیم نقش بسزایی داشت بعضی از اعضا نهضت آزادی این بیانیه ها را که عموماً جهت ضد رژیمی آن مشهود می باشد امضاء کرده اند. ما برای تکمیل مجموعه اسناد و فعالیت های نهضت آزادی این اسناد را نیز جمع آوری و در این مجموعه می آوریم.
بخش پنجم ـ جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر۱
بخش ششم ـ هیات اعزامی امام خمینی به تاسیسات نفت جنوب جهت تامین مصرف داخلی۱
بخش هفتم ـ کمیته اعتصابات امام خمینی۱
بخش هشتم ـ کمیته امام خمینی سرپرست سفارت و کنسولگریهای ایران در آمریکا۱
بخش نهم ـ شورای انقلاب۲
بخش دهم ـ دولت موقت۳
بخش یازدهم ـ ستاد برگزاری نمازهای عید فطر و راهپیماییهای میلیونی انقلاب و استقبال از امام۴
۱ ـ در دفتر دوم جلد نهم اسناد چاپ میشود.
۲ ـ در نشریه «شورای انقلاب و دولت موقت از زبان مهندس بازرگان» آمده است.
۳ ـ در کتاب «مشکلات و مسایل اولین سال انقلاب از زبان مهندس بازرگان» آمده است.
۴ ـ اعضاء نهضت در میان مسلمانان مبارز و فعال سالهای ۵۵و ۵۷ نقش مؤثری در برنامه ریزی و تدارکات نمازهای عید فطر قیطریه در سالهای ۵۵و ۵۷و همچنین ستاد برگزاری راهپیماییهای میلیونی تاسوعا و عاشورا و اربعین و بهمن ماه سال ۵۷ و بالاخره ستاد استقبال از امام داشته اند. برای حفظ تاریخ و اصالتهای انقلاب و جلوگیری از تحریفها، این اسناد نیز که مربوط به انقلاب اسلامی ایران می باشدجمع آوری و منتشر خواهد شد.
